Αλμπισίφωνον

Το γνωστό μας μπάσο φλάουτο σε Ντο (Bass Flute in C, γράφεται στο κλειδί του σολ όπως και το φλάουτο, ηχεί μια οκτάβα χαμηλότερα [1]), στην αρχή ονομαζόταν Αλμπισίφωνο (Albisiphon Baritono), από το όνομα του κατασκευαστή του Abelardo Ernesto Albisi (1872-1938), πάλαι ποτέ πρώτου φλάουτου στη Σκάλα του Μιλάνου. Την πληροφορία αντλώ από το εγχειρίδιο ενορχήστρωσης των A. Casela – V. Mortari, The Technique of Contemporary Orchestration, BMG Ricordi 2004 [2]. Ενδιαφέρον παρουσιάζει και ένα αθώο μειδίαμα διαγράφεται στα χείλη, από την παράγραφο που ακολουθεί μεταφρασμένη ελεύθερα από το προαναφερθέν εγχειρίδιο: «Το μπάσο φλάουτο χρησιμοποιείται σπάνια, ακόμη πιο σπάνια μπορεί να βρει κανείς ένα τέτοιο όργανο και είναι μάλλον απίθανο να βρεθεί ένας εκτελεστής που να έχει την επιθυμία να το παίξει».

Αν έχετε ακούσει το Mnemosyne του B. Ferneyhough για μπάσο φλάουτο και ταινία, θα δυσκολευτείτε να καταλάβετε γιατί οι Casela – Mortari γράφουν μ’ αυτόν τον μάλλον απαξιωτικό τρόπο για το συμπαθέστατο και ικανότατο αυτό όργανο. Το κλειδί είναι η ημερομηνία έκδοσης αυτού του εγχειριδίου: 1950. Αυτό είναι και το πρόβλημα (κυρίως για τους αρχάριους στην ενορχήστρωση), των κατά τα άλλα πολυτιμότατων και χρησιμότατων, παλιών εγχειριδίων ενορχήστρωσης. Για να φέρω ένα ακόμη παράδειγμα, διαβάστε τι λέει ο Widor στο δικό του εγχειρίδιο για την ποιότητα μιας ενορχήστρωσης: “quand le quator sonne bien, tout va bien!” (αν το κουαρτέτο εγχόρδων [η οικογένεια των εγχόρδων γενικά] ηχεί καλά, τότε όλη η ορχήστρα ηχεί καλά). Ακόμη και οι Casela – Mortari (μεταγενέστερο το εγχειρίδιο τους) απορρίπτουν αυτόν τον αφορισμό.

Κατά τη διάρκεια του 20^ου αι. τα τεχνικά χαρακτηριστικά των οργάνων βελτιωθήκαν κατά πολύ σε σχέση με τους προηγούμενους αιώνες (intonation, νέα κλειδιά και βελτιστοποίηση των δακτυλισμών, νέα κράματα μετάλλων κ.α). Επίσης παρουσιάστηκαν δεινοί εκτελεστές, αλλά και λίαν ευφάνταστοι συνθέτες οι οποίοι άνοιξαν νέους δρόμους. Είναι γνωστή η ιστορία του Density 21.5 για φλάουτο του Varese (φλάουτο από πλατίνα – εξ ου και ο τίτλος - και νέες τεχνικές εκτέλεσης). Από αυτήν την οργανική «επανάσταση» ωφεληθήκαν όργανα τρόπον τινά παραμελημένα, κυρίως τον 19^ο αι. Τα τοξωτά έγχορδα είχαν φτάσει σε μια κατασκευαστική τελειότητα πολύ νωρίτερα από τον 20^ο αι. και εμπλουτιστήκαν μόνο σε εκτελεστικές τεχνικές. Ξεχασμένα όργανα αναβίωσαν επίσης, όπως για παράδειγμα το τσέμπαλο (W. Landowska). Ήρθαν στο προσκήνιο ακόμη και μεσαιωνικά και αναγεννησιακά όργανα (M. Kagel, Music for Renaissance Instruments). Ως εκ τούτου στα παλιά εγχειρίδια ενορχήστρωσης, βρίσκει κανείς πληροφορίες και συμβουλές που δεν ισχύουν πια (π.χ το όμποε δεν μπορεί να παίξει γρήγορα passages, Korsakov).

Η πλήρης οικογένεια του φλάουτου

• Piccolo in C ή D-flat
• Treble flute in G
• Soprano flute in Eb
• Concert flute (ονομάζεται επίσης και C flute, Boehm flute, silver flute, ή απλά flute)
• Flûte d'amour (ονομάζεται επίσης και tenor flute) in B-flat ή A
• Alto flute in G
• Bass flute in C
• Contrabass flute in C (ονομάζεται επίσης και octobass flute)
• Contra-alto flute in G
• Subcontrabass flute in G or C
• Double contrabass flute in C

Εδώ μπορείτε να βρείτε πληροφορίες για τα Μεγάλα Φλάουτα (Big Flutes) και για το υπερμπάσο φλάουτο!

[1] Ακόμη πιο χαμηλά βρίσκουμε το κοντράλτο φλάουτο σε σολ (contra-alto flute in G). Γράφεται και αυτό στο κλειδί του σολ και ηχεί μια οκτάβα χαμηλότερα από το άλτο φλάουτο. Τιμάται γύρω στα 17,500 USD (Kotato & Fukushima). Και δεν έχουμε τελειώσει ακόμη την κατωφερή πορεία μας …

[2] Αυτό το πολύ ενδιαφέρον εγχειρίδιο ενορχήστρωσης πρόσφατα (2004) κυκλοφόρησε και στην αγγλική σε μετάφραση του Thomas V. Fraschillo (BMG RICORDI, ISBN 88-7592-771-5).