Πέμπτη 29 Μαρτίου 2012

Υποδείγματα Ασματικής Πολυφωνίας


Για τους σπουδαστές της αντίστιξης:

Μπορείτε να κατεβάσετε δίφωνα και τρίφωνα υποδείγματα Αντίστιξης για ανάλυση και χρήση ως προτύπων για την σύνθεση σύντομων κομματιών στο ύφος της ασματικής πολυφωνίας του 15ου και 16ου αιώνα.

Επιπλέον υλικό για την τονική αντίστιξη εδώ.

Κυριακή 25 Μαρτίου 2012

far into ... για φλάουτο σόλο (2009)


Από συναυλία της Iwona Glinka στην αίθουσα συναυλιών του Ωδείου Φ. Νάκας, 9 Φεβρουαρίου 2012.

ΑΝΤΩΝΙΟΥ: Recitativo για φλάουτο σόλο (1996)


Από συναυλία της Iwona Glinka στην αίθουσα συναυλιών του Ωδείου Φ. Νάκας, 9 Φεβρουαρίου 2012. Λήψη βίντεο με iPhone 4.

Τετάρτη 21 Μαρτίου 2012

Μορφολογία / Ανάλυση 5: J.S. Bach | Ανάλυση της Invention I, BWV 772

Από εδώ μπορείτε να κατεβάσετε την Ανάλυση και την παρτιτούρα της Invention σε μορφή PDF.

Γενικά για τις Inventions
• Οι Inventions δεν έχουν συγκεκριμένη μορφή, όπως δηλώνει και το όνομά τους αποτελούν παραδείγματα μουσικής εύρεσης - ανακάλυψης.
• Ο Bach συνέλαβε τις Inventions ως διδακτικά της ερμηνείας και της σύνθεσης μουσικά τεμάχια.
• Συνήθως συνδυάζουν ομοφωνικά με πολυφωνικά συνθετικά χαρακτηριστικά.
• Το τυπικό τονικό σχήμα των Inventions είναι: Τονική → Γειτονικές Τονικότητες → Τονική.
• Συνήθως η αρχή των τεμαχίων βασίζεται στην τεχνική της μίμησης.Το αρχικό μοτίβο (-βα) αναπτύσσεται και επανεκτίθεται κατά την διάρκεια του τεμαχίου με παρεμβολή επεισοδιακών και πτωτικών τμημάτων. Σε αυτό το σημείο οι Inventions ομοιάζουν με δίφωνες φούγκες.
• Τα επεισόδια είναι συνήθως μετατροπικά, περιέχουν αρμονικές αλυσίδες και διπλή αντίστιξη.
• Για την Invention που θα εξετάσουμε ο Ratz {1} αναφέρει: “Όσο απέριττη κι αν φαίνεται εκ πρώτης όψεως περιέχει εν σπέρματι όλες τις μορφολογικές αρχές τις οποίες θα συναντήσουμε στη δομή και των πιο πολυσύνθετων μορφών. Τόσο στην εξισορροπημένη αρχιτεκτονική της, όσο και στην οικονομία των χρησιμοποιούμενων μέσων, είναι θαυμαστό έργο, το οποίο δημιουργήθηκε από τον Bach με πλήρη συνείδηση του σκοπού του, να δώσει δηλαδή μια κορυφαία απεικόνιση των διάφορων μορφολογικών στοιχείων.”

Εισαγωγή
Η Invention χωρίζεται σε 3 μέρη, Α, Β και C μέσω Τέλειων Πτώσεων στα αντίστοιχα σημεία.

Table
Βασίζεται στο παρακάτω Μοτιβο το οποίο θα ονομάσουμε x. Ο Bach χειρίζεται ελεύθερα το καταληκτικό  διάστημα της 5Κ, C4-G4, {2} γι’ αυτό και θέσαμε τον φθόγγο G4 εντός παρενθέσεως.

01

Την πρώτη εμφάνιση του μοτίβου x, από την οποία θα προκύψουν με μετασχηματισμό μοτιβικές μορφές που θα χρησιμοποιηθούν στη συνέχεια της σύνθεσης, ονομάζουμε Πρότυπη ή Αυθεντική (prime, original). {3}
Το x μπορούμε να το ονομάσουμε και Θέμα, αλλά προτιμότερο είναι να κρατήσουμε αυτό τον όρο για τη φούγκα.

Τμήμα Α
Μέτρα 1, 2. Έκθεση. Παρουσίαση Θεματικού Υλικού. Εγκαθίδρυση της Ι
Το μοτίβο x παρουσιάζεται στην άνω φωνή [1]. Η κάτω φωνή το μιμείται στην υποκείμενη οκτάβα [2]. Στη φούγκα ονομάζεται Απαντηση, για την Invention θα κρατήσουμε το “μίμηση στην υποκείμενη 8βα”.
Το μ.2 είναι επανάληψη του μ.1 στη V [3] και [4].
02
Την αντίστιξη πάνω από το x, όταν αυτό ακούγεται στο μ.1 στην κάτω φωνή, ονομάζουμε δευτερεύον μοτίβο y. Στη φούγκα την ονομάζουμε Αντίθεμα.
03
Τα μ.1, 2 έχουν γραφεί με χρήση Αναστρεφόμενης Αντίστιξης (invertible counterpoint) στην 8βα. Συγκρίνετέ τα με τα μ.7, 8. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι η άνω φωνή μπορεί να αποτελέσει ένα “καλό” {4} μπάσο για την κάτω φωνή.
Η δίφωνη αναστρεφόμενη αντίστιξη ονομάζεται και Διπλή Αντίστιξη (double counterpoint). Αυτά τα 2 μέτρα αποτελούν την Έκθεση (Exposition) της Invention. Εδώ “εκτίθεται” το θεματικό υλικό της Invention.

Μέτρα 3, 4. Ανάπτυξη I. Απομάκρυνση από την Τονική
Σε αυτά τα μέτρα αυτά εμφανίζονται οι 4 πρώτες νότες του x, που τις συμβολίζουμε με x1 (υπομοτίβο του x):
04
Η κάτω φωνή κατασκευάζεται ως μελωδική αλυσίδα και με διπλασιασμό των αξιών  του υπομοτίβου x1. Στην αντίστιξη, η τεχνική του διπλασιασμού των αξιών ενός μοτίβου ονομάζεται μεγέθυνση (augmentation).
Θα συμβολίσουμε αυτόν τον μοτιβικό μετασχηματισμό με [2×]x1.
05
Στην άνω φωνή το x αναστρέφεται – δηλαδή τα ανιόντα διαστήματα γίνονται κατιόντα και τα κατιόντα, ανιόντα. Διατηρείται το γένος των διαστημάτων, αλλά όχι το είδος τους. Το ανεστραμμένο x θα το συμβολίσουμε με [I]x, όπου το [I] σημαίνει Ιnversion (= αναστροφή).
06
Οι φθόγγοι του κάτω πενταγράμμου φαίνονται σαν να “καθρεπτίζουν” αυτούς του άνω:
07
Αυτή η τεχνική - μοτιβικός μετασχηματισμός - στην αντίστιξη λέγεται αναστροφή (inversion) και συνήθως συμβολίζεται με [I].
Με το [I]x στην άνω φωνή και το [2×]x στην κάτω κατασκευάζει μια αλυσίδα η οποία μετατρέπει στην V (Σολ) της κύριας τονικότητας (Ντο).
08
Μέτρα 5, 6. Συνέχεια Ανάπτυξης I
Το x εμφανίζεται στην κάτω φωνή [1], το [I]x στην άνω φωνή [2], ενώ η κάτω φωνή συνεχίζει με το [2×]x [3]. Το διάστημα 7ης, ρε-ντο, στην άνω φωνή στο μ.5 καθώς και ο παρεστιγμένος ρυθμός, είναι σημαντικά στοιχεία γιατί τραβούν την προσοχή του ακροατή υπογραμμίζοντας την μετατροπία στην V. Το ονομάζουμε μοτίβο z. Στο [4] παρουσιάζεται ένας μοτιβικός σχηματισμός του x που διατηρεί την ρυθμική συνιστώσα του μοτίβου παραλλάσσει όμως την διαστηματική. Το ονομάζουμε ≈x. Ομοίως στο [5] το ≈[2×]x.
Το Τμήμα Α της Ιnvention οδηγείται στο τέλος του με ένα καταληκτικό σχηματισμό [6] και Τέλεια Πτώση στην V.
09

Τμήμα Β
Μέτρα 7, 8.  Έκθεση ΙΙ
Η Έκθεση (μμ.1, 2) επαναλαμβάνεται στα μ.7, 8 με τις ακόλουθες αλλαγές: Τα μ.7, 8 είναι γραμμένα με αναστρεφόμενη αντίστιξη. Πιο σωστά τα μ.1, 2 είχαν γραφεί με αναστρεφόμενη αντίστιξη έτσι ώστε να είναι δυνατόν στα μ.7, 8 η άνω φωνή να πάρει τη θέση της κάτω και η κάτω της άνω χωρίς να προκύψουν λάθη.Τα δυο αυτά μέτρα είναι γραμμένα στην τονικότητα της V (Σολ) σε αντίθεση με την Έκθεση που είναι γραμμένη στην Ι (Ντο).Τα μ.7, 8 καλούμε Δευτερευουσα Έκθεση ή΄Έκθεση ΙΙ, όροι δανεισμένοι από τη φούγκα.
10
Συγκρίνετε με τα μ.1, 2 τις Έκθεσης:
02
Μέτρα 9, 10. Επεισόδιο
Το [I]x σε αλυσίδα και στις δύο φωνές μας οδηγεί στη ii (ρε). Το [I]y στο [1]και [2] είναι αναστροφή του μοτίβου y. Ενώ στα μμ.7-8 έχουμε την λειτουργική αντίθεση I - V, τα μμ.9-10 ενώ ομοιάζουν με τα μμ.7-8 εξυπηρετούν την μετατροπία από την Σολ στη ρε.
11
Μέτρα 11, 12. Ανάπτυξη ΙΙ
Η αλυσίδα των μ.3, 4 της Αναπτυξης Ι επαναλαμβάνεται με τις παρακάτω αλλαγές:
• Η διάταξη των φωνών των μ.3, 4 στα 11, 12 έχει αναστραφεί (τα μ.3, 4 έχουν γραφεί με αναστρεφόμενη αντίστιξη).
• Το μέρος αυτό είναι γραμμένο στην τονικότητα της ii (ρε). Τα μ.3, 4 μας οδήγησαν από την I (Ντο) στην V (Σολ) (ανιούσα 5η), τώρα τα μ.11, 12 μας οδηγούν από τη ii (ρε) στην vi (λα) (επίσης ανιούσα 5η).
12
Συγκρίνετε με τα μ.3, 4 της Αναπτυξης Ι:
08
Μέτρα 13, 14. Συνέχεια Ανάπτυξης ΙΙ
Με [÷]y συμβολίζουμε τη σμίκρυνση του y (υποδιπλασιασμός των αξιών) και με [Ι÷]y την αναστροφή της σμίκρυνσης του y. Με Τέλεια Πτώση στην vi (λα) οδηγείται στο τέλος το Τμήμα Β της Ιnvention.
13

Τμήμα C
Μέτρα 15-18. Αναδρομή
Εισάγεται το νέο μοτίβο w το οποίο δρομολογεί την επιστροφή στην I. To w μπορεί να θεωρηθεί ως μεγέθυνση του τελευταίου φθόγγου του μοτίβου x. Το τμήμα αυτό κατασκευάσετε με ένα δίμετρο (μ.15, 16) και την αλυσίδα του, με χρήση των x, [I]x και w.
14
Μέτρα 18-22. Επαναφορά και Κατάληξη
Παρατηρείστε την στροφή στην υποδεσπόζουσα (IV) λίγο πριν το τέλος της Invention [1] με χρήση της αναστροφής και μεγέθυνσης της κεφαλής του x στην κάτω φωνή, [I2×]x. Στο [2] επαναφορά και κατάληξη στην τονική.Ο Busoni {5} στην κριτική έκδοση των Inventions σημειώνει ότι το arpeggiando που απαντάται σε πολλές εκδόσεις του έργου στην τελική συγχορδία της Ντο μείζονος είναι εκτός ύφους. Μη απαραίτητη κρίνει επίσης την επιβράδυνση του tempo λόγω της στέρεας εγκαθίδρυσης της τονικής στα τελευταία τρία μέτρα.
15


Παραπομπές
{1} Erwin Ratz, Εισαγωγή στη Μουσική Μορφολογία, Νάσος 1987
{2} C4, το μεσαίο ντο του πιάνου.
{3} Οι τρεις βασικοί μετασχηματισμοί μιας πρότυπης ή αυθεντικής μοτιβικής μορφής (συμβολίζεται με: O ή P) είναι:
• Αντιστροφή (Inversion), συμβολίζεται με: I
• Ανάδρομη ή Oπισθοβατική μορφή (Retrograde), συμβολίζεται με: R
• Ανάδρομη της Αντιστροφής (Retrograde Inversion), συμβολίζεται με: RI
{4} 4 Ένα “καλό” μπάσο δεν δημιουργεί “απαγορευμένα” διαστήματα με την άνω φωνή. Στην διπλή αντίστιξη το “απαγορευμένο” διάστημα είναι της 5Κ/4Κ.
{5} BACH-BUSONI, Two Part Inventions, Instructive Edition, Associated Music Publishers, Inc.

Σάββατο 17 Μαρτίου 2012

Ο John Ogdon παίζει Sorabji

Τον Δεκέμβριο του 1959 ο John Ogdon ερμήνευσε ιδιωτικά στο σπίτι του Ronald Stevenson, στο West Linton της Σκωτίας, το Opus Clavicembalisticum του Kaikhosru Shapurji Sorabji, παρόντος του Christopher Grieve (Hugh MacDiarmid) στον οποίον είναι αφιερωμένο το έργο. Οι εκπληκτικές φωτογραφίες που ακολουθούν είναι του Helmut Petzsch που κάλυψε το γεγονός.

Ο Ogdon στο πιάνο με την παρτιτούρα του Opus.
Ogdon, Grieve, Stevenson
Ogdon, Grieve
Ogdon, Grieve
Ο Ogdon ερμηνεύοντας

Τρίτη 13 Μαρτίου 2012

Per Aspera

Κάποτε ο Hans von Bülow έγραψε:
"Οι τρεις μεγαλύτεροι συνθέτες είναι ο Bach, o Beethoven και ο Brahms. Όλοι οι άλλοι είναι κρετίνοι."
Ο Moszkowski το διάβασε και υποσημείωσε:
"Οι τρεις μεγαλύτεροι συνθέτες είναι οι  Mendelssohn, Meyerbeer και Moszkowski. Όλοι οι άλλοι είναι Χριστιανοί!."
Έφτιαξα ένα διαφορετικό τέλος για την έκτη Σπουδή από τις op.72 "Per Aspera", αντικαθιστώντας την απλή χρωματική του πρωτότυπου (από το μέτρο 42 και μετά).



Εκτελέσεις της Σπουδής στο YouTube:
• Mikhail Pletnev (με διαφορετική από το πρωτότυπο κατάληξη)
• Ilana Vered (προλογίζει ο Van Cliburn)

Σάββατο 3 Μαρτίου 2012

Ο Μόνος Άλλος...


"Πρόσφατα άκουσα έναν πιανίστα στο ράδιο που μου έκανε μεγάλη εντύπωση, Sergio Fiorentino τον λέγαν, τον ξέρετε;" ρώτησε κάποτε ο Horowitz.
Ναι, είναι ο μόνος Άλλος πιανίστας κατά τον Arturo Benedetti Michelangeli.
O Fiorentino γεννήθηκε στις 22 Δεκεμβρίου του 1927 στην Νάπολη και σπούδασε στο ωδείο San Pietro a Majella της γενέτειρας του με τους Luigi Finizio και Paolo Denza, αποφοίτησε το 1946 και συνέχισε στο Salzburg το 1948. Για τον ίδιο οι ηχογραφήσεις των Cortot, Gieseking, Fischer και Rachmaninov ήταν οι σπουδαιότεροι δάσκαλοί του.
Μια πολλά υποσχόμενη καριέρα την διέκοψε ένας σοβαρός τραυματισμός σε αεροπορικό δυστύχημα το 1954. Προς το τέλος της δεκαετίας επανήλθε με μια σειρά ηχογραφήσεων στην Μ. Βρετανία. Το 1974 αποφασίζει να αποσυρθεί και να ασχοληθεί με την διδασκαλία. Το 1993 επανέρχεται σε μικρές αίθουσες της Γερμανίας στην αρχή και μετά στην Αμερική και ηχογραφεί εκ νέου.
Θεωρείται ένα από τα σπάνια, αν και εν πολλοίς άγνωστα, μεγάλα πιανιστικά ταλέντα του αιώνα που πέρασε. Το ρεπερτόριο του εκτείνεται από τον Bach μέχρι τον Scriabin.

Στο Youtube με keyword Sergio Fiorentino μπορείτε να βρείτε αρκετές ηχογραφήσεις του πολλές από τις οποίες είναι ιδιωτικές και μη επαγγελματικές, αλλά ακόμη κι έτσι ικανές να αναδείξουν το υπέροχο ταλέντο του.

Πηγές
pianostreet.com, Michelangeli’s “Only Other Pianist”: Sergio Fiorentino
Wikipedia, Sergio Fiorentino