Johann Sebastian Bach

Οι σημειώσεις αυτές προορίζονται για ωδειακή χρήση στο μάθημα της Ιστορίας Μουσικής. Σε μορφή PDF μπορείτε να τις κατεβάσετε από εδώ.
Ο Bach είναι συνθέτης της περιόδου μπαρόκ (1600-1750). Δεξιοτέχνης εκτελεστής πληκτροφόρων, η συνθετική του ιδιοφυΐα δεν αναγνωρίστηκε παρά μόνον πολλά χρόνια μετά τον θάνατό του. Βαθύς γνώστης της μουσικής του παρελθόντος, δεινός τεχνίτης της αντίστιξης, αρμονίας και επεξεργασίας μοτίβων, χωρίς να πρωτοτυπήσει αναμόρφωσε την γερμανική αλλά και παγκόσμια μουσική. Η μουσική του είναι τεχνικά άρτια, με συναισθηματικό πλούτο και συνιστά ένα από τα υψηλότερα διανοητικά επιτεύγματα του Ευρωπαϊκού πολιτισμού.

Άιζεναχ / Eisenach (1685-1695)

• Γεννήθηκε στο Άϊζεναχ της Θουριγγίας, 21 ή 31 Μαρτίου του 1685 (Ιουλιανό / Γρηγοριανό ημερολόγιο) - πέθανε στην Λειψία, 28 Ιουλίου 1750.
• Γιος του Johann Ambrosius Bach (1645-1695), διευθυντής των μουσικών της πόλης και της Maria Elisabeth Lämmerhirt.
• Το 8ο παιδί της οικογένειας (6 αγόρια και 2 κορίτσια).
• Τα περισσότερα μέλη της οικογένειάς του ήταν μουσικοί: οργανίστες, αυλικοί μουσικοί και συνθέτες.
• 6 γενιές Bach μουσικών από το 1560-1800.
• Σύμφωνα με τον ίδιο τον Bach, ο Vitus "Veit" Bach (π.1550-1619), ουγγρικής καταγωγής, αρτοποιός και μυλωνάς, ήταν ο πατριάρχης της οικογένειας.
• Πρώτη εκπαίδευση σε βιολί και κλαβίχορδο από τον πάτερα του.
• Το λουθηρανικό περιβάλλον στο οποίο μεγαλώνει διαμορφώνει την αντίληψή του για την “λειτουργία” της Τέχνης.
• Συμμετείχε σε χορωδίες της πόλης. Μικρός είχε φωνή σοπράνο.
• Μεγάλωσε σε μουσικό περιβάλλον. Καθημερινά ασχολιόταν με την μουσική. Ήταν φιλομαθής και ιδιαίτερα επιμελής. Αντέγραφε και μελετούσε παρτιτούρες άλλων συνθετών αφομοιώνοντας το ύφος και τις τεχνικές τους.
• Wolff: “… ο ίδιος και οι αδελφοί του ενσωματώθηκαν κατά ένα πολύ φυσιολογικό τρόπο στη μεγάλη οικογένεια των επαγγελματιών μουσικών, περίπου όπως τα παιδιά ενός τεχνίτη μαθαίνουν να εξοικειώνονται με τα εργαλεία. Οι περισσότερες μουσικές δραστηριότητες στο σπίτι, στις οποίες ο μικρός Σεβαστιανός ήταν παρών, περιελάμβαναν διδασκαλία, μελέτη, πρόβες, προετοιμασία συναυλιών, τακτοποίηση και αντιγραφή για τις παρτιτούρες και, επίσης, κούρδισμα και επισκευή οργάνων.”
• Ήταν περήφανος για την καταγωγή του από το Άϊζεναχ και συχνά αυτοαπoκαλείτο «Johann Sebastian Bach Isenacus» ή απλά «Isenacus», ή ακόμη και «ISBI».
• Το 1694 (9 χρονών) πέθανε ο πατέρας του και λίγο αργότερα η μητέρα του και 3 από τα αδέλφια του. Η Θουριγγία αυτή την εποχή μαστιζόταν από πανώλη. Ο μεγαλύτερος αδελφός του Johann Christoph αναλαμβάνει να συνεχίσει την εκπαίδευσή του.

Όρντρουφ / Ohrdruf (1695-1700)

• 10 χρονών πηγαίνει μαζί με τον μεγαλύτερο αδελφό του, Johann Christoph Bach μαθητή του Johann Pachelbel (π. 1653-1706), στο Όρντρουφ.
• Συνέχισε τις σπουδές του στο Lyceum Illustre Gleichense και έγινε μέλος της εκεί χορωδίας (chorus musicus). Έβγαλε τα πρώτα του χρήματα.
• Ελάμβανε τα hospitia ή hospitia liberalia (υποτροφία για την συνέχισε των σπουδών του).
• Εξοικειώνεται με τα διάφορα μουσικά είδη και στιλ, στις αντιστικτικές τεχνικές και στον ελεύθερο αυτοσχεδιασμό.

Λύνεμπουργκ / Lüneburg (1700-1703)

• Μαζί με τον σχολικό του φίλο Georg Erdmann πηγαίνει στο Λύνεμπουργκ και εγγράφεται στη σχολή του Αγ. Μιχαήλ (Michaelisschule).
• 280 χιλ. βόρεια του Όρντρουφ, το μεγαλύτερο μέρος του ταξιδιού έγινε με τα πόδια.
• Σπουδάζει Ανθρωπιστικές Κλασικές Επιστήμες, Θεολογία, γλώσσες (ήξερε άπταιστα Λατινικά), Ιστορία, Μαθηματικά και Φυσική.
• Συμμετέχει στη χορωδία της Σχολής ως μπάσος (μεταφώνηση από σοπράνο).Αρχίζει να γίνεται γνωστός ως δεξιοτέχνης του εκκλησιαστικού οργάνου.
• Γνωρίζει και ακούει από κοντά στο Αμβούργο έναν από τους σημαντικότερους συνθέτες και οργανίστες της εποχής, τον Johann Adam Reinken (π. 1643-1722). Ο Reinken αναγνωρίζει και εκτιμά το ταλέντο του και ασκεί επιρροή στον νεαρό Johann.

Βαϊμάρη / Weimar (1703)

• Προσλαμβάνεται σε ηλικία 18 χρονών ως βιολονίστας στην Αυλή του δούκα της Βαϊμάρης, Johann Ernst III. Ο πρώτος επίσημος επαγγελματικός διορισμός του με μισθό 6 φλορίνια και 16 γρόσια.
• Ανήκε στο υπηρετικό προσωπικό του δούκα.
• Ήρθε σε επαφή με έργα επηρεασμένα από το Ιταλικό ύφος της εποχής. Αυτό είχε σαν συνέπεια θέματα στο ύφος του Antonio Vivaldi (1678-1741), πιο σφιχτά αρμονικά σχήματα και καλύτερα καθορισμένες μορφολογικές δομές:
• Ο Bach μετέγγραψε 10 κοντσέρτα του Vivaldi (προσέθεσε εσωτερικές φωνές, μεταγραφές έντονα αντιστικτικές):
• 6 για τσέμπαλο
• 3 για όργανο
• 1 για τσέμπαλο και έγχορδα 
• συνέθεσε φούγκες σε θέματα του Arcangelo Corelli (1653-1713) και Giovanni Legrenzi (1626-1690)
• .Στη Βαϊμάρη έμεινε 7 μήνες.

Άρνσταντ / Arnstadt (1703-1707)

• Προσλαμβάνεται στις αρχές του 1703, από το δημοτικό συμβούλιο του Άρνσταντ για να δοκιμάζει το καινούργιο εκκλησιαστικό όργανο της εκκλησίας του Αγ. Βονιφάτιου (Bonifatiuskirche).
• Τον Αύγουστο του 1703 αναλαμβάνει καθήκοντα οργανίστα στον Αγ. Βονιφάτιο με καλό μισθό και ένα αυστηρό συμβόλαιο, το οποίο τελικά δεν τήρησε.
• Τον Νοέμβριο του 1705 ζήτησε ένα μήνα άδεια για να πάει να ακούσει στα Abendmusiken τον περίφημο οργανίστα και συνθέτη Dietrich Buxtehude (π. 1637/39 - 1707) στο Λύμπεκ (Lübeck). Τελικά, αντί για 1, έλειψε 4 μήνες! Στην απολογία του φάνηκε ότι η δυσαρέσκεια του δημοτικού συμβουλίου δεν οφειλόταν τόσο στην αναίτια απουσία του αλλά στο ότι:

“… ανακατεύει πολλές παράξενες μελωδίες μέσα στη μουσική του, φέρνοντας σε αμηχανία το εκκλησίασμα …”.

• Αυτή την περίοδο συνθέτει την γνωστή Τοκάτα και Φούγκα σε Ρε ελάσσονα, BWV 565, με επιρροές από τον Buxtehude και εμβόλιμα τμήματα ελεύθερης φαντασίας στη φούγκα (έργο αμφισβητούμενο, εκδόθηκε το 1833).

Μυλχάουζεν / Mühlhausen (1707-1708)

• Τον Ιούλιο του 1707 αναλαμβάνει καθήκοντα οργανίστα στην Εκκλησία του Αγίου Βλασίου (Blasiuskirche), με υψηλό μισθό, καλό συμβόλαιο και συμπάθεια από το εκκλησιαστικό συμβούλιο.Γνωρίζει την πρώτη του σύζυγο Maria Barbara, δεύτερη εξαδέλφη του και κάνουν 7 παιδιά από τα οποία πέθαναν τα 4.
• Wilhelm Friedemann Bach (1714-1788) και Carl Philipp Emanuel Bach (1710, 2 από τα παιδιά τους, αργότερα πολύ σημαντικοί συνθέτες).
• Λίγους μήνες μετά εγκαταλείπει το Μυλχάουζεν για “μια καλύτερη ζωή και μια καλά διακανονισμένη εκκλησιαστική μουσική”.
• Η διαμάχη Λουθηρανών με Πιετιστές / Ευσεβιστές ήταν εμπόδιο στην καλλιτεχνική δραστηριότητα του Bach.

Βαϊμάρη / Weimar (1708-1717)

• Στα μέσα Ιουνίου του 1708 επιστρέφει στην Βαϊμάρη ως Aυλικός Oργανίστας με υψηλό μισθό. 
• Το 1714 γίνεται και Διευθυντής Ορχήστρας (Concertmeister), η αμέσως σπουδαιότερη θέση μετά από αυτήν του Capellmeister.
• Εκεί συνθέτει 20 Καντάτες, τα πρώτα Π & Φ του ΚΣΠ Ι, τις πρώτες Σονάτες & Παρτίτες για βιολί, τη Φούγκα για βιολί και μπάσο κοντίνουο, BWV 1026 και το Μικρό Βιβλίο για το Εκκλησιαστικό Όργανο / Orgelbüchlein, BWV 599−644, μία συλλογή από 46 χορικά-πρελούδια. Τρία από αυτά γράφτηκαν αργότερα στην Λειψία. Πρόκειται για αριστουργηματικές συνθέσεις σε ώριμο ύφος. Ο Bach είχε προγραμματίσει να γράψει 164 έτσι ώστε να καλύπτουν όλο το λειτουργικό έτος.
• Το 1717 φυλακίστηκε για 1 μήνα επειδή υπέβαλλε αίτηση για την θέση του Capellmeister της Βαϊμάρης!
• πιθανόν τα πρώτα Π & Φ του ΚΣΠ Ι να γράφτηκαν τον μήνα που έμεινε φυλακισμένος λίγο πριν εγκαταλείψει την Βαιμάρη στο τέλος του 1717, ή, λιγότερο πιθανόν, στο Karlsbad, μια λουτρόπολη που επισκέφτηκε αρκετές φορές με τον Πρίγκιπα Λεοπόλδο του Καίτεν.

Καίτεν / Köthen (1717-1723)

• Το 1717 προσλαμβάνεται από τον φιλόμουσο Λεοπόλδο, Πρίγκιπα του Anhalt-Köthen ως Capellmeister / Kapellmeister (Kapelle = χορωδία, ορχήστρα, παρεκκλήσιο / Meister = μαΐστωρ. Η υψηλότερη θέση για έναν μουσικό εκείνη την εποχή).
• Ο Λεοπόλδος ήταν Καλβινιστής, δεν του άρεσε λόγω δόγματος η θρησκευτική μουσική κι έτσι ο Bach επικεντρώθηκε στην κοσμική μουσική.
• Στο Καίτεν συνθέτει:
• τις 6 Ορχηστρικές Σουίτες, BWV 1066-71,
• τις 6 Σουίτες για τσέλο, BWV 1007-12,
• νέα εκδοχή για τις Σονάτες & Παρτίτες για βιολί, BWV 1001-6,
• τις Αγγλικές, BWV 806-11 και Γαλλικές Σουίτες, BWV 812-17 για πληκτροφόρο,
• τελειώνει τα 6 Βρανδεμβούργια Κοντσέρτα, BWV 1046–51 (1721),
• συνεχίζει το Μικρό Βιβλίο για το Εκκλησιαστικό Όργανο,
• τις 15 Δίφωνες Inventions, BWV 772-786 και τις 15 Τρίφωνες Sinfonias / Inventions,  BWV 787-801, για πληκτροφόρο:
• σύμφωνα με τον ίδιο τον Bach είναι διδακτικά έργα που προορίζονται για τους φιλομαθείς ερασιτέχνες που επιθυμούν να μάθουν να παίζουν σωστά δύο και τρεις φωνές, να αποκτήσουν ένα cantabile  στιλ παιξίματος και να χρησιμεύσουν ως υπόδειγμα για την επινόηση καλών μουσικών ιδεών και την περαιτέρω επεξεργασία τους
• οι τονικότητες των κομματιών είναι οργανωμένες  σε ανιούσα διάταξη, εκκινώντας από την Ντο μείζονα. Inventions και Sinfonias περιλαμβάνουν από 8 μείζονες και 7 ελάσσονες τονικότητες
• οι Inventions γράφτηκαν στο Καίτεν, οι Sinfonias δεν είχαν τελειώσει μέχρι ο Bach να φύγει για Λειψία.
• Oλοκληρώνει το ΚΣΠ Ι / Το Καλά Συγκερασμένο Πληκτροφόρο / Das Wohltemperi[e]rte Klavier, BWV 847-869:
• το ΚΣΠ αποτελείται από 2 βιβλία καθένα από τα οποία αποτελείται από 24 Πρελούδια και Φούγκες σε ανιούσα χρωματική διάταξη, σε όλες τις μείζονες και ελάσσονες τονικότητες, από την Ντο μείζονα μέχρι την Σι ελάσσονα
• όρος “Kαλά Συγκερασμένο / Wohltemperi[e]rte” προέρχεται από το σύγγραμμα του οργανίστα, θεωρητικού και συνθέτη Andreas Werckmeister (1645-1706) “Musikalische Temperatur” (1691), όπου ασχολείται με την περιγραφή μη ισοσυγκερασμένων χορδισμάτων.
• ο όρος Clavier στον τίτλο του έργου είναι αδιευκρίνιστος. Πιθανόν αναφέρεται στο πληκτρολόγιο καθεαυτό, το οποίο είναι χορδισμένο με έναν συγκεκριμένο τρόπο:
• Clavier + wohltemperirt = πλήρες χρωματικό πληκτρολόγιο, χωρίς πλήκτρα διαχωρισμού, χορδισμένο έτσι ώστε οι 24 μείζονες και ελάσσονες κλίμακες να μπορούν να χρησιμοποιηθούν χωρίς πρόβλημα
• Clavier μπορεί να σημαίνει: εκκλησιαστικό όργανο (organ), κλαβίχορδο (clavichord), τσέμπαλο (harpsichord),  clavicytherium, σπινέτο (spinet ή symphony), τσέμπαλο-λαούτο (Lautenwerk / Lautenclavicymbel), Violdigambenwerk, virginal, pianoforte
• ο Bach για τις δημόσιες εκτελέσεις επέλεγε το τσέμπαλο, για μελέτη και προσωπική ευχαρίστηση το κλαβίχορδο
• σύμφωνα με τον Forkel το κλαβίχορδο εξέφραζε την “γερμανική ψυχή”, σε αντίθεση με το “άψυχο” τσέμπαλο το οποίο ήταν κατάλληλο για την “κενή και εφετζίδικη” μουσική των Γάλλων συνθετών Louis Marchand και François Couperin
• ο Bach γνώρισε και έπαιξε το pianoforte - πρόγονο του σημερινού πιάνου, εφεύρεση του Ιταλού κατασκευαστή οργάνων  Bartolomeo Cristofori, περί το 1700 - σε προχωρημένη ηλικία
• στον υπότιτλο του ΚΣΠ Ι, ο Bach δεν αναφέρεται στο χόρδισμα που επιθυμεί, γεγονός που αφήνει το θέμα ανοικτό για συζήτηση. Δεν έχουμε επίσης καμία μαρτυρία επί του θέματος από τους μαθητές του
• το ισοσυγκερασμένο σύστημα (equal-temperament) επιβλήθηκε οριστικά τον 19ο αι.
• το πρώτο βιβλίο του ΚΠΣ (Καίτεν) δεν φέρει την ένδειξη “Ι”, πιθανόν ο Bach δεν είχε σκοπό να γράψει δεύτερο βιβλίο
• στο δεύτερο βιβλίο (Λειψία) ο Bach αναγράφει: Zweyter Theil / Zweiter Teil
• το πιο σημαντικό χειρόγραφο του ΚΠΣ Ι βρίσκεται στην Staatsbibliothek του Βερολίνου (Mus.Ms.Bach P 415)
• για το ΚΣΠ ΙΙ δεν υπάρχει μόνο ένα αυθεντικό χειρόγραφο, όπως για το ΚΣΠ Ι
• ο κάθε μαθητής του Bach είχε την υποχρέωση να αντιγράψει το ΚΣΠ
• το αντίγραφο του ΚΣΠ ΙΙ του μαθητή του Bach, συνθέτη και μουσικοθερητικού, Johann Kirnberger (1721-1783)  έχει ενδιαφέρον, διότι είναι σημειωμένοι δακτυλισμοί (D-B Am.B.57)
• το ΚΠΣ Ι έχει πιο ομοιογενές ύφος από το ΚΣΠ ΙΙ
• ο Beethoven θαύμαζε τον Bach και χρησιμοποιούσε συχνά το ΚΣΠ για θεωρητική μελέτη και εξάσκηση. Αποκαλούσε χαρακτηριστικά τον Μπαχ “Πατέρα της Αρμονίας” (Urvater der Harmonie)
• το ΚΣΠ (Ι & ΙΙ) αποτελεί πολύτιμη πολιτιστική κληρονομιά της Ευρώπης, αλλά και γενικότερα όλου του κόσμου. Η επιρροή που άσκησε και ασκεί στην μουσική γενικά είναι τεράστια.
• Τον Ιούλιο του 1720 πεθαίνει η Maria Barbara και τον Νοέμβριο του 1721 παντρεύεται την κατά 17 χρόνια νεότερή του σοπράνο Anna Magdalena Wilcke (1701-1760) και αποκτούν 13 παιδιά από τα οποία επέζησαν τα 6, μεταξύ αυτών και ο μετέπειτα σημαντικός συνθέτης Johann Christian Bach (1735-1782).
• To 1723 αναχωρεί με άδεια από το Καίτεν και θα ξαναγυρίσει ποτέ.

Λειψία / Leipzig (1723-1750)

• Το 1723 ο Bach διορίζεται ως ως Κάντορας (Cantor Figuralis) στη Σχολή του Αγ. Θωμά και Διευθυντής Εκκλησιαστικής Μουσικής σε 4 εκκλησίες (Thomaskantor της Thomasschule στην Thomaskirche -επίσης στις Nikolaikirche, Neue Kirche και Peterskirche), με εξετάσεις που έδωσε στο τοπικό εκκλησιαστικό συμβούλιο, του οποίου δεν αποτελούσε την πρώτη επιλογή (η θέση είχε προσφερθεί πρωτύτερα στους Telemann και Grapner).
• Η θέση αυτή ήταν περίοπτη από μουσική και κοινωνική άποψη. Παρέμεινε εκεί 27 χρόνια, μέχρι τον θάνατό του.
• Διάσημοι μουσικοί κατείχαν αυτή την θέση στο παρελθόν. Προκάτοχός του ήταν ο πολυμαθής (συνθέτης, νοβελίστας, μεταφραστής, δικηγόρος και θεωρητικός της μουσικής) Johann Kuhnau (1660-1722).
• Η Λειψία ήταν μικρή και όμορφη πόλη, με περίπου 30.000 κατοίκους, εμπορικό και καλλιτεχνικό κέντρο, με οργανωμένη ζωή σε όλα τα επίπεδα και έδρα ενός διάσημου Πανεπιστημίου (Academia Lipsiensis).
• Την Μ. Παρασκευή του 1727 παρουσίασε τα Κατά Ματθαίον Πάθη, BWV 244.
• Το 1747 επισκέφτηκε τον βασιλιά της Πρωσίας, Φρειδερίκο τον Μέγα / Frederick II, στο Πότσνταμ / Potsdam. Καρπός αυτής της επίσκεψης είναι η Μουσική Προσφορά / Musikalisches Opfer, BWV 1079, μια συλλογή από κανόνες και φούγκες, έργο βασισμένο εξ ολόκληρου πάνω στο βασιλικό θέμα του Φρειδερίκου.
• Το 1747 επίσης γίνεται μέλος της Εταιρίας Μουσικών Επιστημών μέσω Αλληλογραφίας / Correspondierende Societät der musikalischen Wissenschafften του πολυμαθούς Lorenz Christoph Mizler von Kolof (1711-1778), μαθητή του Bach, συνθέτη, γιατρού, ιστορικού, εκδότη και μαθηματικού. Σκοπός ήταν η καλλιέργεια της Θεωρητικής Μουσική Επιστήμης με διατριβές που ανταλλάσσονταν με αλληλογραφία. Η “διατριβή” του Bach για να γίνει μέλος της Εταιρίας ήταν οι Κανονικές Παραλλαγές "Vom Himmel hoch da komm' ich her" για όργανο, BWV 769.
• O Bach το 1746 κατά την προετοιμασία του για την αποδοχή του στην Εταιρία, κατέθεσε το διάσημο πορτρέτο του Γερμανού ζωγράφου της ύστερης μπαρόκ εποχής Elias Gottlob Haussmann (1695-1774). Ο Bach κρατά στο χέρι του τον Canon triplex à 6 voce, BWV 1076, τον οποίο αφιέρωσε στην Εταιρία.
• Στην Λειψία συνθέτει το ΚΣΠ ΙΙ, BWV 870-893 (1740).
• Η δεκαετία 1730-40 υπήρξε η πιο παραγωγική για τον Bach και, γενικότερα, μια από τις πιο παραγωγικές στην ιστορία της έντεχνης δυτικής μουσικής, ιδιαίτερα για σύνθεση μουσικής για πληκτροφόρα. Συνθέτει μεταξύ άλλων:
• Ορατόριο Χριστουγέννων / Weihnachts-Oratorium, BWV 248 (1734):
• Περιλαμβάνει μουσική από παλιότερες συνθέσεις του. Ο λιμπρετίστας είναι άγνωστος, πιθανόν ο Picander
• αποτελείται από 6 μέρη. Κάθε μέρος αναφέρεται σε μία μείζονα εορτή της Περιόδου των Χριστουγέννων
• παίχτηκε μία μόνο φορά ενόσω ζούσε ο Bach. Επόμενη εκτέλεση στις 17 Δεκεμβρίου του 1857 από την  Sing-Akademie zu Berlin υπό τον Eduard Grell.
• Κατά Ματθαίον Πάθη / Matthäus-Passion, BWV 244 (1727):
• Passio Domini nostri J.C. secundum Evangelistam Matthæum.
• Θρησκευτικό Ορατόριο για σόλο φωνές, διπλή χορωδία, διπλή ορχήστρα σε λιμπρέτο του Picander / Christian Friedrich Henrici (ρετσιτατίβα και άριες καθώς και τα μεγάλα χορωδιακά μέρη που ανοίγουν και κλείνουν το έργο), βασισμένο στα κεφάλαια 26 και 27 του κατά Ματθαίον Ευαγγέλιου σε γερμανική μετάφραση του Λούθηρου.
• Ορατόριο Πάσχα / Oster-Oratorium, BWV 249 (1725)
• Κατά Ιωάννην Πάθη / Johannes-Passion, BWV 245 (1724):
• πρώτη εκτέλεση την Μ. Παρασκευή 7 Απριλίου του 1724 στον ναό του Αγ. Νικόλαου στην Λειψία.
• Κατά Μάρκον Πάθη / Markus-Passion, BWV 247 (1731/44, χαμένο):
• πρώτη εκτέλεση την Μ. Παρασκευή 23 Μαρτίου του 1731 και την Μ. Παρασκευή του 1744 σε αναθεωρημένη εκδοχή.
• η παρτιτούρα έχει χαθεί, υπάρχει όμως το λιμπρέτο του Picander.
• Λειτουργία / Missa σε Σι ελάσσονα, BWV 232 (2 μέρη, ολοκληρώθηκε αργότερα)
• Λειτουργία σε Λα μείζονα, BWV 234
• Λειτουργία σε Φα μείζονα, BWV 233
• Magnificat σε Ρε μείζονα, BWV 243
• Χορικά της Λειψίας:
• 3 συλλογές αυτή την περίοδο
• 6 Χορικά Schübler, BWV 645-650, αποτελούμενα από μεταγραφή και επεξεργασία μερών από καντάτες.
• 18 Χορικά Πρελούδια, BWV 651-668, συγκεντρώθηκαν και αναθεωρήθηκαν αυτή την περίοδο 1747-49, έργα παρελθόντων ετών.
• Στιλ των Χορικών Πρελουδίων:
• Παραλλαγές
• Φούγκες
• Φαντασίες
• Trios
• Επεκταμένα και αντιστικτικά επεξεργασμένα Πρελούδια.
• To 1741 εκδίδονται στην Νυρεμβέργη οι Παραλλαγές Goldberg / Goldberg-Variationen, BWV 988, επίσης γνωστές και σαν Άρια με 30 Διαφορετικές Παραλλαγές για Δίσκαλο Τσέμπαλο / Aria mit verschiedenen Verænderungen vors Clavicimbal mit 2 Manualen, μέρος του Clavier-Übung, Part IV. Εκδόθηκαν στην Νυρεμβέργη το 1741. Οι Παραλλαγές πήραν το όνομα τους από τον Johann Gottlieb Goldberg, πιθανό πρώτο εκτελεστή του έργου.
• O Forkel στην βιογραφία του Bach αναφέρει την εξής ιστορία για την σύνθεση των Goldberg: ο αυλικός εκλέκτορας της Σαξονίας, Κόμης Kaiserling πήγαινε συχνά στην Λειψία και είχε μαζί του τον τσεμπαλίστα του Goldberg με σκοπό να παίρνει μαθήματα από τον Bach. Ο κόμης έπασχε από αϋπνίες και παρήγγειλε στον Bach κάποια κομμάτια για τσέμπαλο γλυκά αλλά και ζωντανά συνάμα, για να μπορεί να περνά τις άυπνες νύκτες του. Ο Bach συνέθεσε τις εν λόγω παραλλαγές, τις οποίες ο κόμης αγάπησε πολύ και αποκαλούσε “οι παραλλαγές μου”. Ο Kaiserling πλήρωσε τον Bach με ένα χρυσό κύπελλο γεμάτο με 100 λουδοβίκια (Louis-d’or).
• Το τελευταίο μεγάλο έργο του Bach ήταν η Λειτουργία σε Σι ελάσσονα, BWV 232 (1747-49). Πρόκειται για Καθολική Λειτουργία (Missa), ο Bach ήταν προτεστάντης. Δεν εκτελέστηκε ποτέ ολόκληρη ενόσω ζούσε. Η πρώτη πλήρης εκτέλεση δόθηκε το 1859:
• τα διάφορα μέρη του έργου ήταν συνθέσεις του παρελθόντος
• το Kyrie και το Gloria παρουσιάστηκαν το 1733
• το Sanctus είχε εκτελεστεί τα Χριστούγεννα του 1724
• τα άλλα μέρη του έργου προσαρμόστηκαν από χορικά και καντάτες. Το γερμανικό κείμενο αντικαταστάθηκε από το λατινικό
• τo Credo είναι σε stile antico
• τo Et in unum Dominum σε μοντέρνο στιλ. 
• Το 1749 ξεκινά την σύνθεση της Τέχνης της Φούγκας / Die Kunst der Fuge, BWV 1080, έργο που λόγω του θανάτου του παραμένει ημιτελές. Πρόκειται για συστηματική παρουσίαση και σύνοψη της τεχνικής της φούγκας. Περιλαμβάνει 14 φούγκες (κοντραπούντα) σε αυστηρό ύφος, όλες βασισμένες στο ίδιο θέμα ή σε μετασχηματισμούς του (μονοθεματικό έργο) και οργανωμένες σε σειρά αύξουσας πολυπλοκότητας και 4 κανόνες στην Ρε ελάσσονα.
• Προς το τέλος της ζωής του ήταν σχεδόν τυφλός και υπέστη επίσης σοβαρό εγκεφαλικό επεισόδιο.
• “Γαλήνια και ειρηνικά αναχώρησε από αυτή τη ζωή” την Τρίτη 28 Ιουλίου του 1750 στις 20.15.

Μετά Θάνατο

• Η μουσική του Bach, ακόμη και ενόσω ζούσε, εθεωρείτο παλιομοδίτικη.
• Το ιταλικό οπερατικό είδος κατέκλυσε την γερμανική σκηνή.
• Κανένα από τα μεγάλα έργα του Bach δεν εκτελέστηκε την περίοδο 1752-1800.
• Στην αναζωπύρωση του έργου του συνέβαλλαν:
• Η βιογραφία του Bach από τον J.N. Forkel το 1802.
• Johann Nikolaus Forkel (1749-1818). Γερμανός μουσικολόγος και μουσικοθεωρητικός, ιδρυτής της Θεωρητικής Μουσικολογίας. Συνέγραψε την πρώτη βιογραφία του Bach το 1802, ιδιαίτερης σημασίας λόγω των άμεσων επαφών του με τους γιους του Bach, C.P.E και W.F.
• Η εκτέλεση των Κατά Ματθαίον Παθών από τον Mendelssohn το 1829.
• Η ίδρυση της Εταιρείας Bach / Bach Gesellschaft το 1850 για την έκδοση των απάντων του Bach χωρίς εκδοτικές παρεμβάσεις. Το εκδοτικό έργο είναι γνωστό ως Bach-Gesellschaft-Ausgabe. Μέλος της Εταιρίας ήταν κι ο Robert Schumann.
• Το 1900 ιδρύθηκε η Νέα Εταιρία Bach / Neue Bachgesellschaft.