Τετάρτη 23 Οκτωβρίου 2024

PALESTRINA = Missa: Ad Fugam

Σε συνέχεια της προηγούμενης ανάρτησης μια αντιγραφή της Missa Ad Fugam του Palestrina. Οι ελεύθερες εκδόσεις που κυκλοφορούν στο διαδίκτυο είτε είναι στα κλειδιά – η άλτο δε στο κλειδί ντο της 2ης γραμμής – είτε είναι με υποδιπλασιασμένες τις αξίες και δεν βοηθούν στη μελέτη των σπουδαστών της αντίστιξης.

H Missa Ad Fugam είναι ένα πρώιμο έργο του Palestrina για SATB και από τις πέντε “κανονικές” λειτουργίες του ίσως το πιο αυστηρό ως προς την εφαρμογή των Γάλλο-Φλαμανδικών αντιστικτικών τεχνικών. Οι τέσσερεις φωνές χωρίζονται σε δύο “κανονικά” ζεύγη, SA και TB, με διάστημα κάθετης μετατόπισης μια τέταρτη καθαρή και διάστημα οριζόντιας μετατόπισης το ολόκληρο (σε λευκή σημειογραφία). Η απόσταση μεταξύ των κανονικών ζευγών ποικίλει από μέρος σε μέρος της λειτουργίας. Η φόρμουλα αυτή διατηρείται ακόμη και στο τρίσημο Hosanna δημιουργώντας ενδιαφέροντες διασταυρούμενους ρυθμούς. Στο Agnus II οι άλτες τραγουδούν divisi σε κανόνα με οριζόντια μετατόπιση τα έξι ολόκληρα. Πορόλη την αυστηρότητα στην εφαρμογή των αντιστικτικών τεχνικών το έργο διατηρεί το μουσικό τους ενδιαφέρον.

Την παρτιτούρα μπορείτε να κατεβάσετε από εδώ.

Τρίτη 22 Οκτωβρίου 2024

Σημειώσεις Τροπικής Αντίστιξης


Σ' αυτές τις Σημειώσεις, παράλληλα με μια αρκετά εκτεταμένη σύνοψη της βασικής θεωρίας, συγκέντρωσα υποδείγματα Τροπικής Αντίστιξης των Ειδών συγγραφέων παλιών και νεότερων εγχειριδίων - από τον Tigrini μέχρι τον Owen και τον Swindale - καθώς και αρκετά ενδεικτικά αποσπάσματα από αναγγενησιακά ασματικά πολυφωνικά έργα συνθετών της εποχής. Τα υποδείγματα είναι σχολιασμένα και επισημαίνονται οι τυχόν διαφορές τους από τους «ωδειακούς» κανόνες, που συνήθως – τουλάχιστον στη δική μου διδασκαλία – είναι αυτοί του Jeppesen. Δίνεται επίσης ένας ικανός αριθμός cantus firmi για εξάσκηση καθώς και αποσπάσματα ή και ολόκληρα έργα της εποχής για ανάλυση. Οι σημειώσεις ολοκληρώνονται με το αναγεννησιακό μοτέτο, που αποτελεί και αντικείμενο εξέτασης στο Πτυχίο της Αντίστιξης.

Καλύπτεται μέχρι και η 4-φωνη αντίστιξη, καθώς και το 4-φωνο μοτέτο των εξετάσεων. Για αντίστιξη με περισσότερες φωνές, μέχρι και τη διπλή χορωδία – που είναι επίσης ένα αντικείμενο εξέτασης για το Πτυχίο Αντίστιξης, ο σπουδαστής θα πρέπει να μελετήσει αντίστοιχα έργα συνθετών της εποχής.

Τεχνικά

Οι σημειώσεις από χειρόγραφες, λίγο μετά το bing bang, πέρασαν από το Finale, το Sibelius, το Dorico, το Word, το LibreOffice και κατέληξαν στο Lillypond, στο οποίο εξ ολοκλήρου ξαναγράφτηκαν. Χωρίς την τεχνική βοήθεια της Lillypond Mailing List και του ChatGPT κάτι τέτοιο θα ήταν αδύνατον. Τα όποια λάθη και παραλείψεις, θα τα διορθώσω μόλις ξαναβρώ χρόνο. 

Το αρχείο μπορείτε να κατεβάσετε από εδώ.

Τετάρτη 28 Αυγούστου 2024

Κείμενο & Μουσική

Με αφορμή τη διακοπή λειτουργίας του Finale σκέφτηκα να γράψω μερικές σκέψεις για το συνδυασμό κειμένου - παρτιτούρας - γραφικών, κυρίως για τη σύνταξη διδακτικών εγχειριδίων μουσικής, ένα πρόβλημα που με απασχολεί εδώ και πάνω από 30 χρόνια, χωρίς να έχω μπορέσει είναι αλήθεια να δώσω μια ικανοποιητική λύση.

Να λοιπόν οι τρόποι που έχω σκεφτεί:

1. Επεξεργαστής Κειμένου (ΕΚ) και Πρόγραμμα Μουσικής Σημειογραφίας (ΠΜΣ)

Word / LibreOffice / OpenOffice /Pages, … + Sibelius, Dorico, MuseScore,…

Ποτέ μου δεν συμπάθησα τους ΕΚ, τώρα πια, ακόμη και απλές σημειώσεις τις γράφω στο LaTeX. Η δουλειά γίνεται με αντιγραφή από το ΠΜΣ και επικόλληση στον ΕΚ. Έχει το πλεονέκτημα ότι ο ΕΚ “σπρώχνει” το μουσικό απόσπασμα και μπορείς να πετύχεις ένα ικανοποιητικό αποτέλεσμα. Αν θέλεις να διορθώσεις έστω και μια νότα, η δουλειά πρέπει να γίνει από την αρχή. Με τον ίδιο τρόπο μπορεί να χρησιμοποιήσει κανείς κι ένα DTP πρόγραμμα, π.χ. to InDesign, μαζί με ΠΜΣ, με σαφώς περισσότερες επιλογές για fancy layouts. Ένας άλλος παράγοντας είναι το ποσοστό κειμένου και το ποσοστό μουσικών παραδειγμάτων, π.χ. αν έχεις 80% μουσικά παραδείγματα και το υπόλοιπο είναι κείμενο, καλύτερα να επιλέξεις όλη η δουλειά να γίνει σε ΠΜΣ. Ισχύει βέβαια και το αντίστροφο.

2. LibreOffice

Αναφέρω ξεχωριστά την περίπτωση του LibreOffice, διότι έχει ένα plugin, το OOoLilyPond, με το οποίο μπορείς να γράψεις μέσω του Lillypond μέσα στο LibreOffice τις νότες σου. Ιδιαίτερα βολικό. Το OOoLilyPond πάντως δεν είναι αξιόπιστο, άλλοτε δουλεύει κι άλλοτε όχι, εξαρτάται από την version του LibreOffice. Επιπλέον πρέπει να μάθει κανείς το Lillypond, στο οποίο θα αναφερθούμε παρακάτω. Σημειώστε ότι LibreOffice, OOoLilyPond και Lillypond είναι δωρεάν (χωρίς ψιλά γράμματα).

3. Όλη η δουλειά μέσα σε ΠΜΣ

Οι παλιότεροι θα θυμούνται την ταινία “Ο εφιάλτης στο Δρόμο με τις Λεύκες”. Κάθε αλλαγή στο κείμενο oδηγεί σε καταστροφή του layout. To Dorico θυμίζει InDesign σ’ αυτόν τον τομέα (στο Engraver Mode) και πραγματικά, αν έχεις έτοιμο κείμενο και νότες, μπορείς να κάνεις εξαιρετική δουλειά, αν όμως θέλεις να προσθέσεις έστω και μια αράδα στο κείμενο σου, τότε … 

Καλή δουλειά κάνει και το MuseScore. Το κείμενο “σπρώχνει” τα μουσικά αποσπάσματα και ό,τι διορθώσεις κάνεις “προσαρμόζονται” στο layout. Περιορισμένες οι δυνατότητες μορφοποίησης του κειμένου.

4. LaTeX και ΠΜΣ

Το LaTeX είναι από τα προγράμματα που ερωτεύεσαι. Πλήρως δωρεάν, ο μοναδικός περιορισμός είναι η φαντασία σου και οι προγραμματιστικές σου ικανότητες, δύσκολο στην εκμάθηση (έως και απαγορευτικό αν δεν έχεις μια κάποια σχέση με κώδικα), χαοτικό (λόγω των πολλών “πακέτων” που μπορεί να εισάγεις στο Preamble, υπάρχουν ειδικά πακέτα για μουσική / μουσικολογία, αλλά και ΠΜΣ, όπως το MusicTeX), και υπέροχο στη σύλληψη του σαν την “Τέχνη της Φούγκας”, μιας κι ο Knuth, τον Bach είχε στο μυαλό του όταν έγραφε το TeX (The Art of Computer Programming).

Στην παραλλαγή XeLaTeX δουλεύεις όπως και με τους ΕΚ, εισάγεις ( \include) png, jpeg, pdf που έχεις δημιουργήσει με ΠΜΣ. Οι δυνατότητες μορφοποίησης κειμένου αναρίθμητες. Στην παραλλαγή LuaTeX μπορείς να γράψεις κώδικα Lillypond μέσα στο πρόγραμμα και να μην χρειάζεσαι ΠΜΣ. Η καμπύλη εκμάθησης όλων αυτών είναι πάντως ιδιαίτερα ανηφορική…

5. Όλα μέσα στο Lillypond!

Για μένα ίσως η καλύτερη λύση. Ούτε και το Lillypond πάντως είναι εύκολο στην εκμάθησή του. Γράφεις σε αρχείο κειμένου και δεν “βλέπεις” τις νότες. Υπάρχουν αρκετά frontend προγράμματα, όπως το Frescobaldi, που μόλις κάνεις compile τον κώδικα βλέπεις την παρτιτούρα σου. Ιδιαίτερα παραμετροποιήσιμο, μπορείς σε κείμενο και παρτιτούρα να γράψεις ό,τι μπορείς να φανταστείς, ιδιαίτερα από την έκδοση 25 και μετά, όπου είναι δυνατή η χρήση και των γλωσσών guile και go.

* Στις πρώτες εκδόσεις του το MuseScore μπορούσε να εξάγει και να εισάγει αρχεία Lillypond.

6. Η παλιά καλή λύση

Χώρια το κείμενο από τη μουσική. Μια καλή λύση αν κείμενο και μουσική είναι 50-50, θα την βρείτε σε πολλά μουσικοθεωρητικά βιβλία. 

Κυριακή 24 Μαρτίου 2024

SCHATZ: Reproches d'Amour

Κάποτε η μουσική σαλονιού ήταν πολύ της μόδας στα ελληνικά ωδεία. Ίσως πιο κενό κι ανούσιο κομμάτι απ’ το "Reproches d’Amour" δεν μπορεί να γραφεί, αλλά αυτό είναι και το ενδιαφέρον του. Το είχα αγοράσει πριν δεκάδες χρόνια, το βρήκα στο διαδίκτυο κακά σκαναρισμένο, το λυπήθηκα και το αντέγραψα. Μπορείτε να το κατεβάσετε από εδώ (αλλά γιατί;)

Δευτέρα 4 Μαρτίου 2024

GOULD: Beethoven Cadenzas

 Οι δύο κατέντσες του Beethoven (1ο & 3ο μέρος) στο πρώτο του κοντσέρτο για πιάνο, op. 15, από τον Gould. Εκδόθηκαν για πρώτη φορά το 1958 από τον εκδοτικό οίκο Barger & Barclay και το 1999 τις επιμελήθηκε ο Denis Gustafsson. Το PDF, σε δική μου αντιγραφή και επιμέλεια, μπορείτε να κατεβάσετε από εδώ.