Πέμπτη 16 Σεπτεμβρίου 2010

Sibelius/Finale Tips 4: Multiphonics στο Sibelius

Στο διαδίκτυο υπάρχουν μερικές γραμματοσειρές για να σημειωθούν τα multiphonics σε ένα πρόγραμμα σημειογραφίας (Sibelius, Finale), αλλά είτε είναι ακριβές, είτε αφορούν ένα μόνον όργανο (φλογέρα, σαξόφωνο, κλπ). Βρήκα έναν τρόπο για να σημειωθούν τα multiphonics σε MacOS X και Sibelius, με κάποιες αλλαγές θα μπορούσε να δουλέψει και σε Finale σε περιβάλλον Windows (αχρείαστα νά 'ναι).

Να σε τι θα στοχεύσουμε:
Αν σας αρέσει τότε συνεχίστε...

Βήμα 1. Πρώτα θα πρέπει να κάνουμε μια ρύθμιση για να μπορούμε να γράφουμε σε δεκαεξαδικό (μην τρομάζετε, απλά θα το χρειαστούμε για να περάσουμε μερικά σύμβολα στο Sibelius από την γραμματοσειρά Apple Symbols – είναι προεγκατεστημένη στο σύστημα σας. Η Toccata που παρέχεται δωρεάν, και σίγουρα θα την έχετε στο Mac ή στο PC σας, κάνει επίσης τη δουλειά).
Apple (το δαγκωμένο μηλαράκι πάνω στην οθόνη αριστερά) > System Preferences > Language & Text.
Μόλις βρεθείτε εκεί επιλέξτε την καρτέλα Input Sources, βρείτε και τσεκάρετε το Unicode Hex Input.
Για να βεβαιωθείτε ότι έγινε σωστά η δουλειά, ανοίξτε ένα αρχείο του TextEdit, ενεργοποιήστε το Unicode Hex Input (από εκεί που αλλάζετε το πληκτρολόγιο από αγγλικό σε ελληνικό, τώρα θα έχει και μια επιπλέον επιλογή), επιλέξτε την γραμματοσειρά Arial (ή όποια άλλη γραμματοσειρά χαρακτήρων κι όχι συμβόλων θέλετε), κρατείστε πατημένο το πλήκτρο Option και πληκτρολογείστε τον αριθμό 0023, αν όλα έχουν γίνει σωστά θα πρέπει να πάρετε το σύμβολο της δίεσης (#).
Για περισσότερες πληροφορίες για τα Non-English Keyboards (δηλαδή για να γράφετε Ελληνικά, Γαλλικά, Κορεάτικα ...) συμβουλευτείτε αυτή την πολύ κατατοπιστική ιστοσελίδα. 

Βήμα 2. Ανοίξτε τώρα ένα καινούριο αρχείο στο Sibelius. Θα φτιάξουμε ένα Text Style στο Sibelius βασισμένο στο Plain Text Style.
House Style > Edit Text Styles ... > Plain Text > New
Ονομάστε το Text Style που μόλις δημιουργήσατε Multiphonics, επιλέξτε για γραμματοσειρά την Apple Symbols (να μην είναι τσεκαρισμένα τα κουτάκια Bold, Italic και Underline) και στο τμήμα Size επιλέξτε 8 relative to 7mm Staff σε Score και Parts. Μην τσεκάρετε τα κουτάκια Keep absolute. Μπορείτε αργότερα να αλλάξετε το μέγεθος της γραμματοσειράς σύμφωνα με τις ανάγκες της παρτιτούρας σας.
Επιλέγουμε ΟΚ, κλείνει το Παράθυρο Διαλόγου και μετά Close στο παράθυρο Edit Text Styles. Στο επόμενο βήμα θα φτιάξουμε ένα Word Menu το οποίο θα “τροφοδοτεί” με σύμβολα το Text Style, Multiphonics.

Βήμα 3. Sibelius 6 > Preferences > Word Menus
Επιλέξτε New και ονομάστε το νέο Word Menu, Multiphonics.
Στο Edit Words θα φτιάξουμε τώρα τα σύμβολα που θα χρησιμοποιήσουμε για τη σημειογραφία των multiphonics. Πληκτολογείστε σύμφωνα με τον παρακάτω πίνακα:  

! Μην ξεχνάτε:
α) όταν πληκτρολογείτε δεκαεξαδικό να έχετε “γυρίσει” το πληκτρολόγιο σε Unicode Hex Input
β) να έχετε πατημένο το πλήκτρο Option κατά την πληκτρολόγηση
γ) όταν εισάγετε τα παραπάνω σύμβολα πρέπει να έχετε αποεπιλέξει το κουτάκι Use music text font.

Όταν σημειoγραφούμε ένα multiphonic χρειαζόμαστε επίσης και τα σύμβολα της αναίρεσης, δίεσης και ύφεσης. Για να “περάσετε” αυτά τα σύμβολα ακολουθείστε τον παρακάτω πίνακα. Σημειώστε ότι εδώ είναι απαραίτητο να έχετε επιλέξει (μ' ένα τικ) το κουτάκι Use music text font. Τα σύμβολα για τα σημεία αλλοιώσεως τα παίρνουμε από την γραμματοσειρά Opus (δεν χρειάζεται να κάνετε τίποτα γι' αυτό, απλά επιλέξτε το κουτάκι Use music text font).

Το παράθυρο διαλόγου Word Menus θα πρέπει δείχνει έτσι:
Σ' ένα multiphonic χρειαζόμαστε επίσης κεφαλαία λατινικά, C, R, … καθώς επίσης και το σύμπλεγμα tr για τη τρίλια. Αυτά μπορείτε να τα γράψετε στο γράφημα σας με τον συνήθη τρόπο.
Ολοκληρώσαμε κι αυτή την εργασία, επιλέγουμε OK και κλείνει το παράθυρο. Τώρα θα πρέπει να πούμε στο Text Style, Multiphonics από που να “παίρνει” σύμβολα.

Βήμα 4. House Style > Edit Text Styles ... > Plain Text > Multiphonics > Edit
Στο αναδιπλούμενο μενού Word menu, κάτω δεξιά του παραθύρου Staff Text Style, επιλέξτε Multiphonics, επιλέγετε δηλαδή τον κατάλογο συμβόλων που μόλις δημιουργήσατε στο Bήμα 3.
Αν έχετε ακολουθήσει τα βήματα σωστά το παράθυρο διαλόγου Staff Text Style θα πρέπει να δείχνει έτσι:
Είμαστε έτοιμοι τώρα να περάσουμε ένα multiphonic στην παρτιτούρα μας. Αυτό γίνεται με τον ίδιο τρόπο που γράφουμε text:
Create > Text > Other Staff Text > Multiphonics
Κάνοντας δεξί κλικ στο σημείο εισαγωγής κειμένου (αν έχετε το magic mouse έτσι προγραμματισμένο) ή με το κλασικό Ctrl + κλικ, εμφανίζεται ο κατάλογος με τα σύμβολα που έχουμε δημιουργήσει στο Bήμα 3 και επιλέγουμε το κατάλληλο.

Εξάγετε το Text Style, Multiphonics που δημιουργήσατε ως House Style για να μπορείτε να το χρησιμοποιήσετε και σε άλλες παρτιτούρες σας (αν δεν ξέρετε πως γίνεται αυτό συμβουλευτείτε το Help του προγράμματος).

Καλές συνθέσεις και να θυμάστε ότι τα ράσα δεν κάνουν τον παπά, αλλά ένας παπάς χωρίς ράσα θα μπορούσε να είναι ο οποιοσδήποτε...

5 σχόλια:

Dimitri Sykias είπε...

@ Μάνος
με είχες ρωτήσει στις 20 Μαίου 2010 πως φτιάχνουμε δικά μας σύμβολα στο Sibelius. Αυτός είναι ένας τρόπος. Βέβαια το σύμβολο δεν το φτιάχνουμε εμείς το παίρνουμε από μια γραμματοσειρά, υπερέχει όμως αυτός ο τρόπος από το να το τοποθετήσουμε στα Symbols του Sibelius διότι μπορούμε εύκολα να δημιουργήσουμε συμπλέγματα συμβόλων. Ρίξε μια ματιά στην Apple Symbols, περιέχει πολλά σύμβολα που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν στη μουσική. Ίσως χρειαστείς το Font Explorer X Pro.

Αν θέλεις να "εφαρμόσεις" το σύμβολο πάνω σε έναν φθόγγο μην επιτρέψεις Magnetic Layout.

george hatzimichelakis είπε...

Έχω ένα πιο ...τεμπέλικο τρόπο (όχι τόσο από πλευράς οικονομίας χρόνου, όσο από πλευράς εκμάθησης νέων χειρισμών), για το FINALE, αλλά φαντάζομαι ότι γίνεται και στο SIBELIUS με κάποιο τρόπο:

Υπάρχουν πολλοί ιστότοποι (τουλάχιστον ένας για κάθε πνευστό) που διαθέτουν πίνακες με δακτυλισμούς για multiphonics. Πολλοί από αυτούς έχουν και ηχητικό παράδειγμα για κάθε περίπτωση. Συνήθως οι δακτυλισμοί είναι "ένθετοι" στις ιστοσελίδες με την μορφή jpeg. Κατεβάζουμε την εικόνα που μας ενδιαφέρει, κόβουμε-ράβουμε, την μετατρέπουμε σε TIFF και την εισάγουμε στην παρτιτούρα.

Σε κάθε άλλη περίπτωση (αν δεν είναι με την μορφή εικόνας) μπορούμε να κάνουμε screen capture είτε με κάποιο ενσωματωμένο πρόγραμμα των Windows, είτε με κάποιο άλλο όπως το Debut Video Capture (σώζει και εικόνες), είτε να εκτυπώσουμε την ιστοσελίδα σε μορφή pdf και απο εκεί να αποκόψουμε τα σημεία που μας ενδιαφέρουν και να τα σώσουμε ως TIFF.

george hatzimichelakis είπε...

Σπεύδω να σημειώσω ότι μειονέκτημα της "τεχνικής" που παρέθεσα είναι η πιθανή οπτική ανομοιογένεια, μιας και δακτυλισμοί ερανισμένοι από διαφορετικές ιστοσελίδες θα έχουν και διαφορετική όψη. Ωστόσο, τουλάχιστον για σόλο κομμάτια είναι μια καλή μέθοδος και ασφαλής από την άποψη ότι οι δακτυλισμοί που κατεβαίνουν ως εικόνα είναι ελεγμένοι, ενώ στην περίπτωση που τους εισάγουμε εμείς έστω και αντιγράφοντας τους υπάρχει περίπτωση να κάνουμε κάποιο λάθος.

Dimitri Sykias είπε...

Ναι, το δοκίμασα κι εγώ κάποια στιγμή, το μειονέκτημα όμως που εντόπισες στο δεύτερο σχόλιο σου, για μένα ήταν αποτρεπτικό. Αξίζει πάντως όποτε έχεις χρόνο να υλοποιήσεις αυτήν, ή ανάλογη τεχνική στο Finale. Είμαι σίγουρος πάντως ότι το Sibelius σε κάποια προσεχή έκδοση του θα δημιουργήσει ένα τόσο καλό εργαλείο όσο για το Figured Bass και την Ανάλυση Schenker.

VOUTES SUMMERCAMP - MUSIC είπε...

Καλησπέρα Δημήτρη!

Ευχαριστώ πολύ για την απάντηση, σίγουρα δίνει καλή λύση σε πολλά ζητήματα όπως Vibrato controlling lines κλπ. Προσωπικά για τα multiphonics χρησιμοποιώ κάποια templates που έφτιαξα στο illustrator, δεδομένου ότι μπορώ να εισάγω πολύ εύκολα TIFFs σε αυτό, μονάχα με copy-paste κατευθείαν από το sibelius. Aυτό συνεπάγεται ευκολότερη δουλειά σχετικά με το μέγεθος συμβόλου - μέγεθος παρτιτούρας.

Επίσης στα έτοιμα symbols του Sib. υπάρχουν το ανοικτό, το κλειστό και το μισάνοικτο κλειδί, καθιστώντας έτσι δυνατή τη σημειογραφία πάρα πολλών δακτυλισμών για multiphonics, τα σύμβολα των οποίων μπορούν να στοιχηθούν τέλεια με τις πολύ απλές και ταυτόχρονα μοναδικές εντολές: Layout>Align in a row και Layout>Align in a column.

Ωστόσο πάντα μένει υπαρκτό το πρόβλημα των "μη στρογγυλών κλειδιών" (όπως τα E flat, D, C#, C, B του φλάουτου) τα οποία καλό και πιο ξεκούραστο στον εκτελεστή είναι να δίνονται με σαφήνεια (βλ. Robert Dick - LOOKOUT). Αυτός είναι και ο λόγος που προτιμώ να κάνω έναν κόπο παραπάνω στο Illustrator, εξωτερικεύοντας και τις εμβρυακές γραφιστικές μου ανησυχίες...!

Ίσως μια πιο πλήρης λύση να είναι να κάτσει κάποιος (εγω ίσως κάποια στιγμή;;;!!) να φτίαξει μια γραμματοσειρά με όλα τα "περίερξα σύμβολα" εκτός των συνιθισμένων για multiphonics και από εκεί και πέρα να ακολουθήσει τον τρόπο που προτείνεις.

Είδωμεν στο μέλλον...

Ωστόσο όποιος ενδιαφέρεται για templates sto Illustrator (μέχρι τώρα έχω για φλάουτο-πίκολο-recorder-και κλαρινέτο) μπορώ να στείλω.