Χορεύουμε;

Τι πιο ωραίο τώρα που είναι καλοκαίρι να πάρουμε την αγαπημένη μας δίπλα στη θάλασσα, να βάλουμε τον Leonhardt στο mp3άφωνο και να χορέψουμε μαζί της μια γκαβότ! Ας δούμε μερικά πράγματα γι' αυτήν (την γκαβότ, όχι την αγαπημένη μας) για να μπορέσουμε να αποδώσουμε σωστά στο χορό... Η γκαβότ (gavotte / gavot / gavote) κατάγεται από έναν παλιό γαλλικό λαϊκό χορό από την περιοχή Gap της πρώην επαρχίας Dauphiné (Dauphiné Viennois με ιστορική πρωτεύουσα την Grenoble) στα νοτιοανατολικά της Γαλλίας. Πρωτοεμφανίστηκε λίγο πριν το τέλος του 16ου αι. Ο χαριτωμένος αυτός χορός πήρε το όνομα του από τους κατοίκους της Gap που ονομάζονταν Gavots. Η ρυθμική αγωγή της είναι μέτρια προς το γρήγορο και το μέτρο δίσημο ή τετράσημο (μερικές φορές alla breve). Οι φράσεις ξεκινούν σχεδόν πάντα στον 2ο (2/4), ή 3ο (4/4) χρόνο του μέτρου. Στην παραδοσιακή της μορφή τα βήματα του χορού ποικίλουν, όπως επίσης και η σύνθεση των χορευτών και η μουσική συνοδεία. Μερικές φορές ο χορός συνοδεύεται από παντομίμα. Συχνά προς το τέλος του χορού, οι χορευτές σε ζευγάρια αυτοσχεδίαζαν και στο τέλος ο ένας φιλούσε τον άλλο, αργότερα αντάλλασσαν λουλούδια. Μερικά από τα χαρακτηριστικά της gavotte που προαναφέρθηκαν μπορείτε να διακρίνετε στο παράδειγμα που ακολουθεί από τον F. Couperin:

Με τον Lully στην αυλή του Λουδοβίκου XIV ο χορός έγινε δημοφιλής κι ακολούθησαν αρκετοί άλλοι συνθέτες μπαρόκ που τον ενσωμάτωσαν στις σουίτες τους. Σε μια σουίτα μπαρόκ ο χορός εμφανίζεται προαιρετικά, αν χρησιμοποιηθεί παρουσιάζεται μετά την Sarabande και οπωσδήποτε πριν την Gigue. Άλλοι προαιρετικοί χοροί της μπαρόκ σουίτας που μπορούν να τοποθετηθούν σε αυτό το σημείο είναι το Minuet, Bourée, Rigaudon και Passepied. Πολλές φορές εμφανίζεται ζεύγος gavottes ως Gavotte I – Gavotte II (καλείται και Alternativo [ιτ.], Alternativement [γαλλ.]). Εκτελούνται I – II – I (da capo το Ι δηλαδή), έτσι ώστε ενώ κάθε gavotte είναι σε διμερή μορφή, η συνολική μορφή είναι σύνθετη τριμερής (compound ternary form). Αν η Ι είναι σε μείζονα τονικότητα (π.χ. Ντο), η ΙΙ είναι στην ίδια τονικότητα (Ντο), αν όμως η Ι είναι σε ελάσσονα (ντο), τότε η ΙΙ είναι στην ομώνυμη μείζονα (Ντο) ή στην σχετική μείζονα (Μιb). Σε κάθε περίπτωση η Gavotte II θα πρέπει να είναι αντιθετικού χαρακτήρα ως προς την Ι. Ειδικά στον Bach (III και VI Αγγλική Σουίτα) η Gavotte II γράφεται πάνω σε έναν ισοκράτη (drone bass) και έχει τον χαρακτήρα μιας Musette.

Ο χορός, ως συνθετική φόρμα συνέχισε να χρησιμοποιείται στην Γαλλική Όπερα και επέζησε μέχρι τον 19ο και 20ο αιώνα. Η Gavotte σε Ρε μείζονα του Gossec και η Gavotte από την Manon του Massenet είναι δυο γνωστά παραδείγματα. Στον 20ο αι. ποιος δεν έχει ακούσει και θαυμάσει την Gavotte από την Κλασσική Συμφωνία του Prokofiev, την Gavotte από την Σουίτα για Πιάνο, op.25 του Schoenberg…

Ας ρίξουμε μια ματιά στην Gavotte από την Κλασσική Συμφωνία, op.25 του Prokofiev. Να δούμε πρώτα την παρτιτούρα:

(Κλικίζοντας πάνω στις εικόνες μεγεθύνονται)

Aς την ακούσουμε τώρα από τον ίδιο τον συνθέτη στην μεταγραφή του για πιάνο (μην ξεχνάτε ότι το κομμάτι είναι ορχηστρικό κι αξίζει να μελετήσει κανείς και την ορχηστρική παρτιτούρα):

Η gavotte αυτή είναι σε προκοφιακή Ρε μείζονα και σε τριμερή μορφή: Α (I: Ρε) – Β (IV: Σολ) – Α’ (I: Ρε). Η ρυθμική αγωγή του κομματιού είναι μέτρια προς το γρήγορο - Non troppo allegro - και το μέτρο τετράσημο – 4/4. Ξεκινά στον 3ο χρόνο του μέτρου σύμφωνα με τον «κανόνα». Το Α από μόνο του είναι σε διμερή μορφή (4 / 4+4). Το Β, σύμφωνα με την πρακτική του Bach που προαναφέραμε, θυμίζει musette και χτίζεται πάνω σε ένα drone bass σολ, στην IV της αρχικής μας τονικότητας. Οι σπουδαστές της Σύνθεσης αξίζει να αναλύσουν το κομμάτι και αρμονικά, ενδιαφέρον παρουσιάζει και το voice leading (octave displacements κλπ).

Μιας και δεν έχω θάλασσα εδώ κοντά είπα να γράψω μια γκαβότ. Να η δικιά μου προσπάθεια στο είδος:

---

Scores Download
Μπορείτε να κατεβάσετε την Gavotte του Prokofiev σε PDF (έκδοση 3euk1L4) από εδώ.
Την δική μου Gavotte από εδώ.

---

Βιβλιογραφία
* Αμαραντίδης Αμάραντος, Μορφολογία της Μουσικής, Παπαγρηγορίου-Νάκας, 1990
* Berry Wallace, Form in Music, Prentice Hall, 1986
* Kennedy Michael, The Oxford Dictionary of Music, Oxford University Press, 1989
* Prout Ebenezer, Applied Forms, Augener & Co.
* Gavotte from Britannica Online Encyclopedia
* Gavotte from Wikipedia, the free encyclopedia