Θέμα και Απάντηση

Ξεκίνησα να γράφω μια απάντηση σε έναν ενδιαφέροντα νέο σε ηλικία σχολιαστή της προηγούμενής μου καταχώρησης, αλλά λόγω της έκτασης που πήρε τελικά αποφάσισα να την αναρτήσω στην επιφάνεια ( θα ήταν χρήσιμο να διαβάζατε τα σχόλια του Αλέξανδρου για να καταλάβετε σε τι απαντώ):

Ειλικρινά χαίρομαι για το ενδιαφέρον και τους προβληματισμούς σου πάνω στη μουσική. Στην ηλικία σου ήμουν κι εγώ το ίδιο «αιρετικός» και αμφισβητούσα κάθε δεδομένη «γνώση» ψάχνοντας με τις μικρές μου δυνάμεις για το πρότυπο και πρωτότυπο ακολουθώντας το παράδειγμα του «άγιου» μου Ξενάκη. Με τα χρόνια κατέληξα σε κάποια συμπεράσματα, κι αυτά υπό συνεχή αμφισβήτηση και έλεγχο και ανεπηρέαστα από κοινωνική και επαγγελματική θέση και βολή, που ούτως ή άλλως δεν κατέχω. Θα είχα λοιπόν να απαντήσω τα εξής σε όσα μου γράφεις κι αφού τα εξετάσεις και τα διασταυρώσεις ιστορικά, να επανεξετάσεις τις θέσεις σου:

1. Χοντρικά από το 1600-1900 υπάρχει μια κοινή μουσική θεωρία με την οποία γράφεται η μουσική. Είναι η γνωστή common practice period, την θεωρία της οποίας λίγο-πολύ μαθαίνουμε στα ωδεία. Από τον Debussy και μετά τα πράγματα αλλάζουν. Θα μπορούσαμε να πούμε, χωρίς βλάβη της γενικότητας: ο κάθε συνθέτης και η θεωρία του. Τα όρια επίσης μεταξύ Μουσικής Θεωρίας και Μουσικού Έργου στον 20αι. είναι δυσδιάκριτα. Πολλά έργα παρήχθησαν από μια προϋπάρχουσα (μουσική [Δωδεκάφθογγο] ή εξωμουσική [Θεωρία Συνόλων]) ή κατασκευασμένη θεωρία από τον συνθέτη (έργα Ολικού Σειραϊσμού, Στοχαστική Μουσική, έργα με δανεισμένη τη θεωρία τους από άλλη Επιστήμη ή Τέχνη κλπ). Δεν είναι της στιγμής να κρίνουμε αυτά τα έργα, θέλω όμως να πω τούτο: Τα έργα αυτά είναι η θεωρία τους. Ο ακροατής βέβαια δεν χρειάζεται να έχει διαβάσει Cantor ή Zermelo για να ακούσει το ΕΡΜΑ του Ξενάκη, υπάρχει όμως, build in, άρρηκτη σχέση μεταξύ Θεωρίας και Μουσικού Έργου. Από το '70 και μετά τα πράγματα (ξανα-) αλλάζουν, πρόχειρα θα μπορούσαμε να πούμε ότι κάθε πρακτική είναι δυνατή, ως εκ τούτου η δεύτερη παράγραφος του σχολίου σου είναι και σωστή και λάθος, ή κατά την fuzzy logic, έχει ένα ποσοστό αληθείας και ένα ποσοστό ψεύδους!

2. Έλεος και από τη δική μου πλευρά! Ο Bach δεν χρειαζόταν να παίξει τα έργα του για να τα ακούσει. Τα άκουγε στο τέλειο ηχείο της Νόησης του. Θα σου πω ένα ανέκδοτο: όταν άκουγε με το γιό του C.P σε μια συναυλία κάποιον να παίζει το θέμα μιας φούγκας, πριν τελειώσει η Έκθεση της, έσκυβε στο αυτί του C.P και του έλεγε ποιος είναι ο βέλτιστος τρόπος επεξεργασίας του θέματος! Θεωρώ ιεροσυλία να αποκαλείς το WTC, Συγκερασμένη Ανοησία, μήπως έλλειψη σοβαρής εκπαίδευσης; μήπως το νεαρόν της ηλικίας σου; Τέλος πάντων είπαμε, ζούμε στο Μεταμοντέρνο και δεν υπάρχουν κοινά αποδεκτά μέτρα για να μετρήσουμε…

3. Στην ηλικία σου, με πολύ όρεξη για τη μουσική και τη σύνθεση αλλά χωρίς δάσκαλο, ρώτησα τον Χατζηνίκο: «Θέλω να μάθω για τη σύγχρονη μουσική, τι πρέπει να μελετήσω;», μου απάντησε: «μα φυσικά Bach, Haydn, Mozart και Beethoven!».

4. Ο νεαρός Stockhausen διακήρυσσε: «Η Παράδοση ήμαστε εμείς». Αργότερα φιλοδόξησε να γίνει μέρος της λαμπρής παράδοσης των προγόνων του.

5. Ο Mario Davidovsky έλεγε: «αν ένας συνθέτης δεν ξέρει φούγκα φαίνεται στο έργο του». Δεν προσδιόρισε βέβαια αν αυτό που «φαίνεται» είναι καλό ή κακό. Κατά τη γνώμη τα γεγονότα είναι ισοπίθανα ( ή ισοαπίθανα κατά τον Lem).

6. Πρακτική συμβουλή Ι: Αν θέλεις να γράψεις μουσική, πρέπει να μελετήσεις ένα όργανο, κατά προτίμηση πιάνο, μέχρι τουλάχιστον το επίπεδο της Μέσης Σχολής. Αν δεν το κάνεις, στα κομμάτια σου θα φαίνεται το copy – paste που έκανες στο Finale!

7. Πρακτική συμβουλή ΙΙ: Ο νέος συνθέτης αφού κάνει την αυτοκριτική του και διαπιστώσει ότι δεν είναι Ξενάκης ή Cage, θα πρέπει να μελετήσει όσο του επιτρέπουν οι διανοητικές και φυσικές δυνάμεις του: Μουσική Θεωρία, Αρμονία, Αντίστιξη, Φυγή, Μουσική του 20ου αι., Εξωευρωπαϊκή Μουσική, Ιστορία Μουσικής, Ιστορία της Τέχνης, πιάνο, υπολογιστές και Μαθηματικά. Δεν είναι καθόλου άχρηστο επίσης για έναν συνθέτη να ξέρει πότε και πως κλαδεύουμε μια τριανταφυλλιά, ή πως αλλάζουμε μια καμένη φλάντζα!

8. Ο Θεωρητικός της μουσικής δεν οφείλει να είναι συνθέτης: ο Riemann, o Tovey, ο Schenker, o Sachter, ο Jonas και πολλοί άλλοι, ή ήταν μέτριοι συνθέτες, ή δεν ήταν καθόλου.

9. Η σύνθεση είναι μια πρακτική τέχνη (ίδιος γονότυπος με την ξυλουργική, διαφορετικός όμως φαινότυπος). Γυμνάζουμε ισόποσα μυαλό και χέρι.

10. Μην υποτιμάς ποτέ έναν υδραυλικό! Κι ο Αρχιμήδης υπό μια έννοια υδραυλικός ήταν…