Το Γαλλικό Αναγεννησιακό Chanson
Πρόκειται για ένα chanson του Γάλλου αναγεννησιακού συνθέτη Pierre Passereau που μαζί με τον Clément Janequin [1] ήταν από τους πιο δημοφιλείς παριζιάνους συνθέτες chansons την δεκαετία του 1530. Από τις αρχές του 16ου αι., Francis I (1515-47) βασιλεύοντος, το chanson (από το λατινικό cantio) είναι το βασικό μουσικό είδος στη Γαλλία. Πρόκειται για μια τετράφωνη σύνθεση με κοσμικό κείμενο, συνήθως πολυφωνική αλλά και με ομοφωνικά μέρη επηρεασμένα από την ιταλική frottola [2], και τα Canti carnascialeschi [3]. Από το 1520 και μετά συνθέτες όπως οι Claudin de Sermisy [4] και Clément Janequin, γνωστοί ως συνθέτες του chanson του Παρισιού, επηρεασμένοι από το πρώιμο ιταλικό μαδριγάλι με εκφραστική απόδοση των κειμένων και χρήση χρωματισμού, εγκαταλείπουν τις formes fixes [5] και γράφουν απλούστερα και πιο ομοφωνικά τετράφωνα chansons, σε γρήγορα tempi, δίσημο ρυθμό, σύντομες μιμήσεις μεταξύ των φωνών με την κυρίως μελωδία στην σοπράνο, έντονα ρυθμικά στοιχεία, συλλαβική τοποθέτηση του κειμένου και χρήση επαναλαμβανόμενων φθόγγων και φράσεων. Η μορφή τους αποτελείται από μικρά διακριτά τμήματα τα οποία επαναλαμβανόμενα σχηματίζουν μια κατασκευή του τύπου: aabc, ή abca. Η θεματική τους είναι συνήθως παρμένη από την φύση (τραγούδι των πουλιών - Chant des oiseaux του Janequin, κακαρίσματα πουλάδων - Il est bel et bon του Passereau), σκηνές κυνηγιού, απεικονίσεις μαχών - La Guerre του Janequin / προοιωνίζοντας πολλά μελλοντικά κομμάτια “μάχης”, σκηνές από την αγορά κλπ, έτσι ώστε να μπορούμε να μιλάμε για προγραμματικό chanson. Πολλές φορές το κείμενο είχε διπλή σημασία (με σκωπτικούς ή πονηρούς αρμονικούς…). Ενδεικτικό της δημοφιλίας του είδους είναι ότι εκδόθηκαν εκατοντάδες μεταγραφών chansons για λαούτο, ή για φωνή και λαούτο. Τα περισσότερα chansons της εποχής τυπώθηκαν από τον Pierre Attaingnant, ο οποίος εξέδωσε περισσότερες από 50 συλλογές του είδους, σύνολο 1500 έργων.
Passereau: Il Est Bel Et Bon
To “Il est bel et bon” εκδόθηκε το 1534 και έγινε τόσο δημοφιλές που τραγουδήθηκε ακόμη και στην μακρινή Βενετία συναγωνιζόμενο τις συνθέσεις του ομότεχνού του Janequin. Ο Attaingnant εξέδωσε το 1536 μια συλλογή με chansons των δύο συνθετών.
Ακολουθεί το πρωτότυπο γαλλικό κείμενο του chanson (με ορθογραφία της εποχής):
• Bon-bon: στα γαλλικά είναι η καραμέλα, και θεωρώ την επανάληψη bon, bon σκόπιμη έμμεση αναφορά. Οπότε σχεδόν αυτόκλητη υπεισήλθε η γνωστή φράση “γλυκός σαν καραμέλα” από το παλιό ελληνικό τραγουδάκι Ρικοκό:
• co co co co da: H τελευταία αυτή φράση ακούγεται στα γαλλικά σαν παρήχηση κακαρίσματος, οπότε προσπάθησα να την αποδώσω ανάλογα στα ελληνικά.
Υποσημειώσεις
[1] Clément Janequin (π.1485–1558) Ένας από του πιο διάσημους Γάλλους συνθέτες chansons της Αναγέννησης.
[2] Frottola: κύρια, φαινομενικά λαϊκή ομοφωνική και αργότερα πολυφωνική, μορφή ιταλικού τραγουδιού σε ερωτική ως επί το πλείστον ποίηση του ύστερου 15ου και πρώιμου 16ου αι.
[3] Canti carnascialeschi: τραγούδια του καρναβαλιού και των μεταμφιέσεων στο τέλος του 15ου αι. στην Φλωρεντία, ιδίως στην εποχή του Lorenzo il Magnifico (1449-1492).
[4] Claudin de Sermisy (π.1490-1562): Γάλλος συνθέτης της Αναγέννησης, γνωστός για τα περίφημα chansons του αλλά και την θρησκευτική μουσική του.
[5] Formes fixes: οι τρεις γαλλικές ποιητικές, επίσης μουσικές, φόρμες του14ου και 15ου αι., η μπαλάντα (ballade), το ροντό (rondeau) και το βιρελέ (virelai). Κατασκευάζονταν σύμφωνα με ένα επαναληπτικό πρότυπο στίχων και ένα ρεφρέν (refrain).
[6] Pierre Attaingnant (π.1494-1551/52): Γάλλος εκδότης μουσικών έργων.
Βιβλιογραφία
• Grout & Palisca, A History of Western Music, Norton, 6th Edition
• Michels Ulrich, Άτλας της Μουσικής, Νάκας 1994
• Wikipedia, Pierre Passereau
• Wikipedia, Chanson
Το ανωτέρω άρθρο και την παρτιτούρα του “Il est bel et bon” μπορείτε να κατεβάσετε σε μορφή PDF από εδώ.
Πρόκειται για ένα chanson του Γάλλου αναγεννησιακού συνθέτη Pierre Passereau που μαζί με τον Clément Janequin [1] ήταν από τους πιο δημοφιλείς παριζιάνους συνθέτες chansons την δεκαετία του 1530. Από τις αρχές του 16ου αι., Francis I (1515-47) βασιλεύοντος, το chanson (από το λατινικό cantio) είναι το βασικό μουσικό είδος στη Γαλλία. Πρόκειται για μια τετράφωνη σύνθεση με κοσμικό κείμενο, συνήθως πολυφωνική αλλά και με ομοφωνικά μέρη επηρεασμένα από την ιταλική frottola [2], και τα Canti carnascialeschi [3]. Από το 1520 και μετά συνθέτες όπως οι Claudin de Sermisy [4] και Clément Janequin, γνωστοί ως συνθέτες του chanson του Παρισιού, επηρεασμένοι από το πρώιμο ιταλικό μαδριγάλι με εκφραστική απόδοση των κειμένων και χρήση χρωματισμού, εγκαταλείπουν τις formes fixes [5] και γράφουν απλούστερα και πιο ομοφωνικά τετράφωνα chansons, σε γρήγορα tempi, δίσημο ρυθμό, σύντομες μιμήσεις μεταξύ των φωνών με την κυρίως μελωδία στην σοπράνο, έντονα ρυθμικά στοιχεία, συλλαβική τοποθέτηση του κειμένου και χρήση επαναλαμβανόμενων φθόγγων και φράσεων. Η μορφή τους αποτελείται από μικρά διακριτά τμήματα τα οποία επαναλαμβανόμενα σχηματίζουν μια κατασκευή του τύπου: aabc, ή abca. Η θεματική τους είναι συνήθως παρμένη από την φύση (τραγούδι των πουλιών - Chant des oiseaux του Janequin, κακαρίσματα πουλάδων - Il est bel et bon του Passereau), σκηνές κυνηγιού, απεικονίσεις μαχών - La Guerre του Janequin / προοιωνίζοντας πολλά μελλοντικά κομμάτια “μάχης”, σκηνές από την αγορά κλπ, έτσι ώστε να μπορούμε να μιλάμε για προγραμματικό chanson. Πολλές φορές το κείμενο είχε διπλή σημασία (με σκωπτικούς ή πονηρούς αρμονικούς…). Ενδεικτικό της δημοφιλίας του είδους είναι ότι εκδόθηκαν εκατοντάδες μεταγραφών chansons για λαούτο, ή για φωνή και λαούτο. Τα περισσότερα chansons της εποχής τυπώθηκαν από τον Pierre Attaingnant, ο οποίος εξέδωσε περισσότερες από 50 συλλογές του είδους, σύνολο 1500 έργων.
Passereau: Il Est Bel Et Bon
To “Il est bel et bon” εκδόθηκε το 1534 και έγινε τόσο δημοφιλές που τραγουδήθηκε ακόμη και στην μακρινή Βενετία συναγωνιζόμενο τις συνθέσεις του ομότεχνού του Janequin. Ο Attaingnant εξέδωσε το 1536 μια συλλογή με chansons των δύο συνθετών.
Ακολουθεί το πρωτότυπο γαλλικό κείμενο του chanson (με ορθογραφία της εποχής):
Il est bel et bon, commère, mon mari.Γνωρίζοντας "και" τις ποιητικές δεξιότητες του Γεράσιμου Μπερεκέτη, ζήτησα μια μετάφραση του κειμένου στα νέα ελληνικά. Επισυνάπτω και τα μεταφραστικά του σχόλια:
Il estoit deux femmes toutes d'ung pays.
Disanst l'une à l'aultre - "Avez bon mary?"
Il ne me courrousse, ne me bat aussy.
Il faict le mesnaige,
Il donne aux poulailles,
Et je prens mes plaisirs.
Commère, c'est pour rire
Quand les poulailles crient:
Petite coquette (co co co co da), qu’esse-cy?
-Είν’ ωραίος και γλυκός σαν καραμέλα ο άντρας μου.Μεταφραστικά σχόλια από τον Γ. Μπερεκέτη
Δυο κουτσομπόλες του χωριού
η μια την άλλη ρώταγε: “έχεις καλόν άντρα;”
-Δε φωνάζει, δε βαράει,
ξέρει από νοικοκυριό
τις πουλάδες τις ταΐζει,
κι έχω και τα τυχερά μου.
Είν’ στ’ αλήθεια να γελάς
σαν οι πουλάδες κακαρίζουν:
“κο κο κο κο ντε, κοκετίτσα, τι ‘ν’ εκειό;”.
• Bon-bon: στα γαλλικά είναι η καραμέλα, και θεωρώ την επανάληψη bon, bon σκόπιμη έμμεση αναφορά. Οπότε σχεδόν αυτόκλητη υπεισήλθε η γνωστή φράση “γλυκός σαν καραμέλα” από το παλιό ελληνικό τραγουδάκι Ρικοκό:
Τ’ αγόρι μου τ’ αγόρι μου τ’ αγόρι μουστίχοι: Γιώργος Γιαννακόπουλος, μουσική: Τάκης Μωράκης
γλυκό και τραγανό σαν καραμέλα ...
• co co co co da: H τελευταία αυτή φράση ακούγεται στα γαλλικά σαν παρήχηση κακαρίσματος, οπότε προσπάθησα να την αποδώσω ανάλογα στα ελληνικά.
Υποσημειώσεις
[1] Clément Janequin (π.1485–1558) Ένας από του πιο διάσημους Γάλλους συνθέτες chansons της Αναγέννησης.
[2] Frottola: κύρια, φαινομενικά λαϊκή ομοφωνική και αργότερα πολυφωνική, μορφή ιταλικού τραγουδιού σε ερωτική ως επί το πλείστον ποίηση του ύστερου 15ου και πρώιμου 16ου αι.
[3] Canti carnascialeschi: τραγούδια του καρναβαλιού και των μεταμφιέσεων στο τέλος του 15ου αι. στην Φλωρεντία, ιδίως στην εποχή του Lorenzo il Magnifico (1449-1492).
[4] Claudin de Sermisy (π.1490-1562): Γάλλος συνθέτης της Αναγέννησης, γνωστός για τα περίφημα chansons του αλλά και την θρησκευτική μουσική του.
[5] Formes fixes: οι τρεις γαλλικές ποιητικές, επίσης μουσικές, φόρμες του14ου και 15ου αι., η μπαλάντα (ballade), το ροντό (rondeau) και το βιρελέ (virelai). Κατασκευάζονταν σύμφωνα με ένα επαναληπτικό πρότυπο στίχων και ένα ρεφρέν (refrain).
[6] Pierre Attaingnant (π.1494-1551/52): Γάλλος εκδότης μουσικών έργων.
Βιβλιογραφία
• Grout & Palisca, A History of Western Music, Norton, 6th Edition
• Michels Ulrich, Άτλας της Μουσικής, Νάκας 1994
• Wikipedia, Pierre Passereau
• Wikipedia, Chanson
Το ανωτέρω άρθρο και την παρτιτούρα του “Il est bel et bon” μπορείτε να κατεβάσετε σε μορφή PDF από εδώ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου