Υποδείγματα 8-φωνης Αντίστιξης Palestrina

Στα τρία έργα του Palestrina που παρατίθενται εδώ, ο σπουδαστής της Αντίστιξης θα βρει υποδείγματα οκτάφωνης σύνθεσης, αντικείμενο που ζητείται στις εξετάσεις του Πτυχίου. Ο Palestrina δεν έχει πολλές οκτάφωνες συνθέσεις, η πλειονότης των έργων του χρησιμοποιεί από 4-6 φωνές.

Τα προς μελέτη έργα είναι:
Laudate Dominum omnes gentes, οκτάφωνο μοτέτο,
Magnificat Primi Toni, Μεγαλυνάριον σε πρώτο ήχο, από τον Τόμο 27 των έργων του,
Nunc dimittis servum tuum, οκτάφωνο μοτέτο.
Στο Laudate Dominum δίνεται μια στοιχειώδεις ανάλυση. Το μοτέτο αυτό κατά τη γνώμη μας θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί από τον σπουδαστή ως υπόδειγμα για τις εξετάσεις του. Η οκτάφωνη χορωδία χωρίζεται σε δύο τετράφωνα ημιχόρια. Εκκινεί σε αυστηρό πολυφωνικό ύφος, με τα συνήθη δύο duetti S-A και T-B και συνεχίζει με μια διαδοχή ελεύθερα πολυφωνικών, ομοφωνικών / ομορυθμικών τμημάτων. Υπάρχει και ένα τμήμα σε τρίσημο ρυθμό.

Ιδιαίτερα πρέπει να αναλυθούν και να κατανοηθούν τα παρακάτω σημεία:
• Πρώτα πρέπει να κατανοηθεί το λατινικό κείμενο. Δεν συνθέτουμε και και δεν αναλύουμε φωνητική μουσική χωρίς να έχουμε κατανοήσει το κείμενο.
• Αναγνωρίζουμε τον τρόπο που είναι γραμμένη η σύνθεση. Διερευνούμε τις πτώσεις και τις χαρακτηρίζουμε ως τελικές, ψευδοπτώσεις, κεκαλυμμένες κλπ. Πως συμπεριφέρονται οι φωνές του κάθε ημιχορίου στις πτώσεις;
• Αναλύουμε τη μορφολογική δομή του μοτέτου (αναφερόμαστε στα αυστηρά και ελεύθερα πολυφωνικά τμήματα κλπ).
• Διερευνούμε τη μελοποίηση του κειμένου: Πως αποδίδεται μουσικά το κείμενο; Γιατί χρησιμοποιεί ο συνθέτης πολυφωνική ή ομοφωνική κατασκευή; Γιατί χρησιμοποιεί σε κάποιο τμήμα τρίσημο ρυθμό; κλπ. Προσέξτε για παράδειγμα το πως μελοποεί ο Palestrina τον στίχο “Nucc dimittis” (Νῦν ἀπολύεις) και αργότερα στο ίδιο έργο το “Lumen ad revelationem gentium” (φῶς εἰς αποκάλυψιν ἐθνῶν), ιδιαίτερα τη λέξη “lumen”.

Ο χειρισμός των δύο ημιχορίων είναι επίσης ένα ενδιαφέρον θέμα. Εδώ εγείρονται πολλές ερωτήσεις από τους σπουδαστές. Πως διαπλέκονται οι δύο χορωδίες; Μπορεί το ένα ημιχόριο να επαναλάβει υλικό του άλλου; Μπορεί μία ή δύο μόνο φωνές του ενός ημιχορίου να τραγουδούν με το άλλο πλήρες ημιχόριο; Σταματούν όλες οι φωνές ενός ημιχορίου ταυτόχρονα; Αυτές και άλλες ερωτήσεις επ’ αυτού του θέματος απαντώνται αναλύοντας τα προαναφερθέντα έργα.

Είναι περιττό να αναφέρουμε ότι πολλαπλές και προσεκτικές αναλύσεις αυτών των έργων είναι κάτι περισσότερο από απαραίτητες. Χρησιμότατο είναι επίσης να τραγουδηθούν μία μία οι φωνές, ή να παιχθούν στο πιάνο μία ή περισσότερες φωνές και να τραγουδιέται ταυτόχρονα μία άλλη. Δεν μπορεί να κατακτηθεί το ύφος αυτής ή οποιασδήποτε άλλης μουσικής μόνο με ανάγνωση εγχειρίδιων. Αυτό είναι ένα σημείο που συνήθως παραβλέπεται ακόμη και από σοβαρούς σπουδαστές.