+ Alexis Weisenberg

Alexis Weisenberg

26 Ιουλίου 1929 - 8 Ιανουαρίου 2012

*

Είχα αγοράσει το CD, χάριν πληρότητας της συλλογής μου με τις Goldberg, πριν από πολλά χρόνια. Τον πιανίστα δεν τον ήξερα. Τότε τους συνέκρινα όλους με τον Gould. Μου τράβηξε την προσοχή από τις πρώτες νότες της Άριας και με σάστισε στην πρώτη παραλλαγή με το accelerando της. Τον απέρριψα συνοπτικά γιατί δεν ήταν ο Gould…
Αργότερα στο Internet τον ξαναβρήκα, αγόρασα και κάποια άλλα CDs του και τον εκτίμησα όπως του άξιζε. Πριν από λίγες μέρες, στις 8 Ιανουαρίου, πέθανε στο Λουγκάνο της Ελβετίας σε ηλικία 82 ετών μετά από μακρόχρονη ασθένεια.
Ο λόγος για τον Alexis Weisenberg, εβραϊκής καταγωγής, γεννημένο στη Σόφια. Μεγάλωσε μέσα σε μια μουσική οικογένεια και τα πρώτα μαθήματα πιάνου τα πήρε από την μητέρα του. Η πρίμα βίστα μουσικής δωματίου ήταν γι' αυτούς σαν να βλέπουμε εμείς κάποιο σίριαλ στην τηλεόραση. Ο επόμενος δάσκαλος του ήταν ο  Pancho Vladigerov, ένας οδοντίατρος και ένας από τους σημαντικότερους συνθέτες της Βουλγαρίας. Στο σπίτι του δασκάλου του άκουσε τον Lipatti να παίζει ζωντανά.
Το πρώτο του ρεσιτάλ το έδωσε 10 χρονών και συμπεριλάμβανε και μια σπουδή του για πιάνο. Από την Βουλγαρία περιπετειωδώς - έσωσε αυτόν και την μητέρα του από στρατόπεδο συγκέντρωσης ένας Γερμανός στρατιώτης - στην Τουρκία κι από κει στο Ισραήλ και στην Ακαδημία Μουσικής του Ισραήλ με καθηγητή τον Leo Kestenberg. Έπαιξε για πρώτη φορά με ορχήστρα το 1945 με την Φιλαρμονική του Ισραήλ υπό τον Bernstein. Το 1946 τον βρίσκουμε να σπουδάζει με την Olga Samaroff και περιστασιακά με τον Artur Schnabel και την Wanda Landowska στην Νέα Υόρκη. Με υπόδειξη του Horowitz λαμβάνει μέρος στο Leventritt Award competition και τον κερδίζει το 1947. Την ίδια χρονιά παίζει το Rach 3 με την Φιλαρμονική της Νέας Υόρκης υπό τον George Szell.
Άρχισε τις περιοδείες σε Ευρώπη και Αμερική και το 1956 επέλεξε ως έδρα του το Παρίσι και πήρε την Γαλλική υπηκοότητα. Για 10 χρόνια σταμάτησε να παίζει και επαναπροσδιόρισε την πιανιστική τεχνική του. Το 1966 επανήλθε δίνοντας ένα ρεσιτάλ στο Παρίσι. Ο Karajan τον χαρακτήρισε σαν έναν από τους καλύτερους πιανίστες του καιρού του. Συνέχιζε να παίζει ακόμη και σε μεγάλη ηλικία μέχρι που τον κατέβαλε μια μακρόχρονη ασθένεια.

Μέθοδος Πιάνου

Από τον φίλο ΕΚ.
*

Για να είμαστε ακριβείς to "press any key to continue" πρέπει να νοηθεί ως "πάτα οποιοδήποτε πλήκτρο για να συνεχίσω", ο υπολογιστής δηλαδή, όχι ο χρήστης. Βέβαια αν συνεχίσει ο υπολογιστής, θα συνεχίσει κι ο χρήστης τη δουλειά του... Στην περίπτωση του πιάνου δυστυχώς αυτό δεν ισχύει, πιέζεις ένα πλήκτρο, το πιάνο όπως οφείλει εκ κατασκευής παράγει έναν ήχο αλλά δεν υπάρχει συνέχεια από την πλευρά του οργάνου.

Το όποιο χιούμορ της γελοιογραφίας βασίζεται σ' αυτό που αποκαλεί ο Καίσλερ στην Πράξη της Δημιουργίας (1963) αμφισυνδεδεμένες μήτρες.

Ένα ανέκδοτο του Σοπενχάουερ, αν και σεπτή κοτσάνα κατά τον Καίσλερ, ξεκαθαρίζει τον όρο:

Ένας κατάδικος έπαιζε χαρτιά με τους δεσμοφύλακες του. Όταν τον έπιασαν να κλέβει τον πέταξαν έξω από την φυλακή.

Μήτρα Ι: Τιμωρούμε τα κακά στοιχεία κλείνοντας τα μέσα.

Μήτρα ΙΙ: Τιμωρούμε τους κλέφτες πετώντας τους έξω.

Αν ορίσουμε ως μήτρα Ι / επίπεδο Ι στην ανωτέρω γελοιογραφία τον υπολογιστή και ως μήτρα ΙΙ / επίπεδο ΙΙ το πιάνο η τομή τους -τουλάχιστον για τις ανάγκες της γελοιογραφίας - είναι η ύπαρξη πληκτρολογίου.  Αυτή η τομή πυροδοτεί το αστείο.

Το Προσωπικό Συναίσθημα

"Δεν αισθάνομαι την ανάγκη να εκφράσω την απογοήτευση μου, τον θυμό μου ή κάποιο άλλο ανάλογο συναίσθημα. 
Θα το κάνω όταν πρόκειται για ένα δραματικό κομμάτι που απαιτεί μια τέτοιου είδους έκφραση, όπως στην όπερα για παράδειγμα. 
Ποτέ όμως δεν θα εξέφραζα την απογοήτευση ή τον θυμό μου επειδή δεν θέλω να επιβάλλω τέτοιου είδους συναισθήματα στον ακροατή. Δεν θέλω να ακούσουν τα προβλήματα μου.
Όταν ακούω μια εκτέλεση δεν θέλω να ακούω τα προβλήματα του καλλιτέχνη.
 Θέλω να μου δώσει κάτι από το καλύτερο μέρος του εαυτού του.
Δεν θα με ενδιέφερε ένας καλλιτέχνης που ανεβαίνει στη σκηνή και αυτοϊκανοποιείται βγάζοντας προς τα έξω όλα του τα προβληματικά συναισθήματα, 
ίσως βέβαια κάποιοι να πλήρωναν γι' αυτό."

Από μια συνέντευξη του Bill Evans στον Les Tomkins.

*

Ίσως αυτό που θέλει να πει ο Έβανς εδώ είναι ότι ο καλλιτέχνης - συνθέτης ή εκτελεστής - πρέπει να αποφύγει την αυτοβιογραφική έκφραση και να στοχεύσει σε κάτι ανώτερο. Ακόμη κι αν το έργο είναι αυτοβιογραφικό από τη φύση του, όπως η Φανταστική του Berlioz για παράδειγμα, ο καλλιτέχνης πρέπει να αποβλέπει με την βοήθεια της Τέχνης και της τεχνικής του σε κάτι που να μας αφορά όλους και ταυτόχρονα να μας κάνει καλύτερους. Θα μπορούσε να απαιτήσει κάποιος βέβαια να ορισθούν οι έννοιες του "ανώτερου" και του "καλύτερου", υπονοώντας την αξιωματική καταγωγή τους και μοιραία την σχετικότητα τους. Δεν μπορώ να τις ορίσω, μπορώ όμως να τις καταδείξω σ' αυτό που "μένει" στην ψυχή μετά από μια ακρόαση του Allegretto της 7ης του Μπετόβεν…

Ο Κύκλος των 5ων

Ο κύκλος των 5ων είναι μία γεωμετρική αναπαράσταση των 12 μειζόνων και των σχετικών τους ελασσόνων κλιμάκων του τονικού συστήματος, καθώς και των οπλισμών τους. Καταδεικνύει τις λειτουργικές σχέσεις μεταξύ των κλιμάκων - τονικοτήτων και χρησιμοποιείται ως εκπαιδευτικό, αναλυτικό και συνθετικό εργαλείο. Για πρώτη φορά στην ιστορία της μουσικής εμφανίστηκε το 1679 στο διδακτικό σύγγραμμα Grammatica του Ουκρανού συνθέτη και θεωρητικού Nikolai Diletsky.

Για την κατασκευή του, χωρίζουμε ένα κύκλο σε 12 κυκλικούς τομείς με επίκεντρη γωνία 30 μοιρών ο καθένας. Σε κάθε κυκλικό τομέα τοποθετούμε από μια μείζονα με την σχετική της ελάσσονα κλίμακα. Ένας κυκλικός τομέας 90 μοιρών θα περιλαμβάνει 6 κλίμακες, οι οποίες ονομάζονται γειτονικές ή κοντινές, π.χ. Ντο/λα, Σολ/μι, Φα/ρε.

Εκκινώντας από την Ντο και προχωρώντας δεξιόστροφα στον κύκλο των 5ων, οι κλίμακες διατάσσονται κατά ανιούσες 5ες (ισοσυγκερασμένες!) και κάθε φορά προστίθεται μία δίεση στον οπλισμό, μέχρι την Ντο#. Τρεις κλίμακες έχουν εναρμόνιες: οι Σι/Ντοb, Φα#/Σολb και Ντο#/Peb. Εκκινώντας από την Ντοb και προχωρώντας συνεχίζοντας την δεξιόστροφη κίνηση, μία ύφεση αφαιρείται σε κάθε βήμα μέχρι να προσεγγίσουμε εκ νέου την Ντο χωρίς αλλοιώσεις στον οπλισμό.

Αντίστοιχα, εκκινώντας από την Ντο και προχωρώντας αριστερόστροφα στον κύκλο των 5ων, οι κλίμακες διατάσσονται κατά κατιούσες 5ες και κάθε φορά προστίθεται μία ύφεση στον οπλισμό, μέχρι την Ντοb. Εκκινώντας από την Ντο#, την εναρμόνια της Ρεb, και συνεχίζοντας την αριστερόστροφη κίνηση, μία δίεση αφαιρείται σε κάθε βήμα μέχρι να προσεγγίσουμε εκ νέου την Ντο χωρίς αλλοιώσεις στον οπλισμό.

Κινούμενοι δεξιόστροφα οι συγχορδίες αποκτούν λειτουργία δεσπόζουσας (V), κατά την αριστερόστροφη κίνηση λειτουργία υποδεσπόζουσας (IV).

Κύκλο 5ων μπορεί να έχουμε μόνο στο συγκερασμένο σύστημα, σε άλλα συστήματα χορδίσματος (με 5ες μη συγκερασμένες), ο κύκλος γίνεται σπείρα των 5ων! Ο κύκλος κλείνει στο ισοσυγκερασμένο σύστημα διότι οι 5ες έχουν "πειραχθεί", για την ακρίβεια είναι "χαμηλωμένες", έτσι ώστε εκκινώντας από έναν δοσμένο φθόγγο και προχωρώντας κατά 5ες, μετά από 12 βήματα και σε εύρος 7 οκτάβων επιστρέφουμε στον αρχικό φθόγγο. Το Πυθαγόρειο χόρδισμα για παράδειγμα δεν κλείνει τον κύκλο κατά 23.46 cents, ένα διάστημα γνωστό ως Πυθαγόρειο κόμμα.

*

Οι αγγλόφωνοι σπουδαστές της θεωρίας Μουσικής βρίσκουν χρήσιμους τους παρακάτω μνημονικούς κανόνες για τη σειρά των διέσεων και υφέσεων:
Μνημονικός κανόνας για την σειρά των διέσεων: Fat Cats Go Dancing At Eds Broiler.
Μνημονικός κανόνας για την σειρά των υφέσεων: Boogie Ends And Down Go Cats Fast.

*

Ακολουθεί μια άσκηση για την μελέτη του κύκλου των 5ων στο πιάνο (κάθε μείζονα συγχορδία όταν "πάρει" την 7η μικρή της αποκτά λειτουργία δεσπόζουσας [V7]).