Γιατί υπάρχουμε εμείς;
Ποια είναι η προέλευση των φυσικών νόμων;
Γιατί αυτό το σύνολο νόμων κι όχι κάποιο άλλο;
Υπάρχουν εξαιρέσεις στους νόμους της φύσης - μπορούν να συμβούν θαύματα;
Υπάρχει ένα μόνο σύνολο δυνατών νόμων;
Πως γίνεται να κατανοούμε τον Κόσμο μέσα στον οποίο υπάρχουμε;
Πως συμπεριφέρεται αυτό το Σύμπαν;
Ποια είναι η φύση της πραγματικότητας;
Από που προήλθαν όλα αυτά γύρω μας;
Χρειαζόταν το Σύμπαν κάποιο δημιουργό;
Είναι η Θεωρία-Μ η Τελική Απάντηση σε όλες τις ερωτήσεις μας;
Αν κάποια από τα ερωτήματα που σας απασχολούν συμπεριλαμβάνονται στον ανωτέρω κατάλογο κι αν δεν σας έπεισε ο Douglas Adams ότι η απάντηση στο εσχατολογικό ερώτημα είναι 42, τότε στο τελευταίο βιβλίο των Hawking και Mlodinow The Grand Design / Το Μεγάλο Σχέδιο θα βρείτε νέες απαντήσεις σ΄αυτά τα έσχατα ερωτήματα της ζωής. “Νέες” ναι, αλλά -ευτυχώς - όχι “τελικές”.
Ως πιστός του Penrose (φανατικά πλατωνικός, επίσης ήπια πλωτινικός) πάντα βλέπω τον Hawking όπως οι Ορθόδοξοι τους Ρωμαιοκαθολικούς. Δεν έχω το μέγεθος ούτε και τις γνώσεις για να επιχειρήσω μια σοβαρή κριτική στη σκέψη του μεγαλύτερου και πλέον καταξιωμένου - βοηθούντως και του μάρκετινγκ - επιστήμονα και διανοητή της εποχής μας, εντούτοις το βιβλίο απευθύνεται σε μέσους αναγνώστες και αρλεκινικά γνώστες του αντικειμένου σαν και μένα, άρα κάποια γνώμη μπορεί και πρέπει να έχω.
Ο Χαίντεγκερ ξεκινά το Τι είναι Μεταφυσική (1953) με μια πανομοιότυπη ερώτηση με την πρώτη του καταλόγου μας: Γιατί να υπάρχουν τα όντα κι όχι το τίποτε; O Hawking διαβεβαιώνει ότι η φιλοσοφία έχει πεθάνει επειδή δεν κατάφερε να συμβαδίσει με τις εξελίξεις της επιστήμης, κάνει όμως κι ο ίδιος Μεταφυσική όταν βάζει την Θεωρία-Μ να κάνει προβλέψεις για την αρχή του Σύμπαντος, τα παράλληλα Σύμπαντα (πιο σωστά παράλληλους Κόσμους) και την “από πάνω προς κάτω” ιστορία του Σύμπαντος - πολλαπλές ιστορίες του Σύμπαντος από τις οποίες επιλέγει μία ο παρατηρητής κατά τη μέτρηση, σύμφωνα με την κατά Feynman θεώρηση της κβαντομηχανικής. Περισσότερο με φιλοσοφία μου μοιάζει αυτό παρά με μια πειραματική επιστήμη όπως είναι η Φυσική! Σίγουρα λειτουργεί μια χαρά η εξήγηση του Feynman στο φαινόμενο των δύο σχισμών, αλλά μέχρι που μπορούμε να τεντώσουμε αυτήν την ιδέα χωρίς να κάνουμε επιστημονική φαντασία; Μήπως τελικά το Μ στη θεωρία-Μ δεν σημαίνει mother, mystery ή master αλλά σημαίνει metaphysics?!
Κουτσομπολιό: Ο Hawking με τον Witten - πατέρα της Θεωρίας-Μ - δεν πρέπει να τα πηγαίνει καλά. Όλες οι απαντήσεις που δίνει το βιβλίο βασίζονται στη Μ, αλλά πουθενά ο Witten…
Άσχετο, αλλά το σκέφτηκα διαβάζοντας το βιβλίο: μετά τα 40 αρχίζει ο προσωπικός πόλεμος ενάντια στη βαρύτητα, κοντά στα 50 νιώθεις να τον χάνεις... Λατρεύω τις υπόλοιπες τρεις δυνάμεις που αδιαφορούν για την εξωτερική μου εμφάνιση.
Εξαιρετική βρίσκω την ιδέα του ρεαλισμού κατά το μοντέλο / model-dependent theory of reality και της ενεργού θεωρίας. Ο ανθρώπινος εγκέφαλος ερμηνεύει τις εισροές των αισθητηρίων οργάνων του κατασκευάζοντας ένα μοντέλο του Κόσμου. Όταν ένα τέτοιο μοντέλο εξηγεί με επιτυχία τα διάφορα γεγονότα, τείνουμε να αποδίδουμε σε αυτό, καθώς και στα στοιχεία και τι έννοιες που το συναποτελούν, την ιδιότητα του πραγματικού ή της απόλυτης αλήθειας. Μπορούν να υπάρχουν περισσότερα από ένα τέτοια μοντέλα κι αν προβλέπουν επακριβώς τα ίδια γεγονότα θεωρούνται και τα δύο αληθή και λειτουργικά και έχουμε την ελευθερία να μετέλθουμε οποιοδήποτε μοντέλο είναι πιο πρόσφορο. Μόλις πρωτοδιάβασα αυτή την ιδέα σκέφτηκα τη δυσκολία που συναντούν οι αρχάριοι σπουδαστές Αρμονίας με τις έννοιες της μετατροπίας, επαφής, περιστασιακής μετατροπίας, παρενθετικών συγχορδιών και τονικοποίησης. Ουσιαστικά πρόκειται για μοντέλα που περιγράφουν το ίδιο “μουσικό γεγονός” και είναι όλα “αληθή” και “λειτουργικά”.
Ο ρεαλισμός κατά το μοντέλο έλυσε και την απορία που είχα από μικρός αν το τραπέζι της κουζίνας εξακολουθεί να υπάρχει όταν κοιμάμαι το βράδυ στο υπνοδωμάτιο μου...
Ενεργός Θεωρία τώρα είναι ένα επινοημένο πλαίσιο που αποσκοπεί στη μοντελοποίηση ορισμένων παρατηρημένων φαινομένων χωρίς διεξοδική περιγραφή κάθε επιμέρους διαδικασίας. Ο Hawking φέρνει ως παράδειγμα την βαρυτική αλληλεπίδραση ενός ανθρώπου με τη Γη: αντί να λύσουμε επακριβώς τις εξισώσεις που διέπουν τις βαρυτικές αλληλεπιδράσεις κάθε ατόμου του ανθρώπινου σώματος με κάθε άτομο της Γης, απλά χρησιμοποιούμε το νόμο του Νεύτωνα. Επιτρέψτε μου εδώ μια μαντεψιά - τσάμπα είναι και δεν πρόκειται να βλάψει κανέναν - η Κβαντομηχανική είναι απλώς μια ενεργή θεωρία, αποτελεσματική όσο και η Νευτώνεια, αλλά είναι απλά ένα βήμα προς μια πληρέστερη και ακριβέστερη στην οποία ο Θεός θα υπάρχει και δεν θα παίζει ζάρια (τις πρώτες ενδείξεις για μια τέτοια θεωρία τοποθετώ γύρω στο 2100, καλά να είμαστε και θα με θυμηθείτε…)
Μ’ άρεσε αυτό: Τι υπήρχε πριν την Μεγάλη Έκρηξη; ό,τι υπάρχει βορειότερα του Βόρειου Πόλου! Όταν ξεκίνησαν όλα ο χρόνος ήταν μια επιπλέον χωρική διάσταση, μην με ρωτάτε περισσότερα δεν ήμουν εκεί, είχα μάθημα στο ωδείο.
Και φτάνουμε στο “εμπορικό” θέμα του βιβλίου την ανυπαρξία του Θεού, ή αν θέλετε, την μη χρησιμότητα της ιδέας της ύπαρξής του. Έχω βαρεθεί να διαβάζω την ιστορία με τον Ιησού του Ναυή στον πόλεμο που διεξήγε κατά τον Αμοριτών σε βιβλία που πραγματεύονται ανάλογα το θέμα του Θεού. Εντάξει, αν η Γη φρέναρε απότομα κάποιος που βρισκόταν στον Ισημερινό θα εκτοξευόταν με ταχύτητα 1770 χλμ/ώρα στο διάστημα, θα γίνονταν χολυγουντιανοί σεισμοί και η θερμοκρασία θα ανέβαινε τόσο ώστε ο Ειρηνικός θα έφτιαχνε μια υπέροχη ψαρόσουπα. Η Βίβλος ξετυλίγει ένα μύθο, δεν με ενδιαφέρει σ’ αυτή τη φάση της ζωής μου - του θετικού αγνωστικισμού - ούτε να τον κρίνω, ούτε να τον πιστέψω, αλλά άλλο μύθος άλλο παραμύθι. Δεν διάβασα ποτέ στον Hawking ή στον Dawkins μια κριτική για τον Μάξιμο τον Ομολογητή ή τον Ψευδο-Διονύσιο. Εμμένουν στη εύκολη γελοιοποίηση της παπαδίστικης προπαγάνδας, αγνοώντας εσκεμμένα ή μη την υπέροχη - έστω κι ως διανοητική σύλληψη - Αποφατική Θεολογία.
Θεόν ουδείς εώρακε πώποτεν λέει ο Δαμασκηνός, πιθανώς να μην κατοικεί σ’ αυτόν τον Κόσμο αλλά σε έναν από τους υπόλοιπους 10500-1 που προβλέπει η θεωρία Μ!
Κι αν η ύπαρξη του Θεού είναι γκεντελιανά μη αποδείξιμη; - η ακόμη χειρότερα μη διαψεύσιμη;
Δεν μπορεί, 10500 κόσμοι υπάρχουν, σ’ έναν απ’ αυτούς ο Παπανδρέου όχι μόνο δεν θα μου κόψει το επίδομα κίνησης αλλά θα μου κάνει κι αύξηση…
Τελειώνω με την αγαπημένη μου προσευχή:
Θεέ μου, αν υπάρχεις
σώσε την ψυχή μου, αν έχω.
Το βιβλίο των Hawking-Mlodinow κυκλοφορεί στα Ελληνικά από τις εκδόσεις Κάτοπτρο σε μετάφραση Κώστα Σίμου.
