Fauré: Pavane, op.50

Η Παβάνα του Faure, πέραν του ότι είναι ένα μικρό αριστούργημα, είναι κι ένα χρησιμότατο έργο για τη μελέτη της ενορχήστρωσης, ιδίως για τον αρχάριο.

Μπορείτε να κατεβάσετε την παρτιτούρα και αυτό το άρθρο σε PDF από εδώ. Στο κάτω μέρος της παρτιτούρας προσέθεσα και μια αναγωγή της ορχήστρας σε πιάνο για να διευκολύνω την αρμονική, μορφολογική και ενορχηστρωτική μελέτη του έργου. Η πιανιστική αναγωγή εξυπηρετεί μόνον τους ανωτέρω σκοπούς και δεν πρέπει να θεωρηθεί ως μεταγραφή.

Με το PDF επί της οθόνης, ή καλύτερα τυπωμένο, ακούστε πολλές φορές το έργο μέχρι να θεωρήσετε ότι το ξέρετε ικανοποιητικά. Αν δεν έχετε κάποια ηχογράφηση, στο Youtube με keyword “Fauré Pavane” μπορείτε να βρείτε αρκετές. Προτείνω κάποιες:

• O Faure παίζει την Παβάνα στο πιάνο (από piano roll),

• Μια πολύ καλή εκτέλεση του Ashkenazy χωρίς τη χορωδία (όπως σημειώνει εύστοχα ένας σχολιαστής, ένας Ρώσος μαέστρος διευθύνει το έργο ενός Γάλλου με μια Ιαπωνική Ορχήστρα στην Αυστρία),

• Μια μέτρια εκτέλεση εδώ αλλά με χορωδία,

• και τέλος μια jazz μεταγραφή της Παβάνας από τον Bill Evans

H Παβάνα / pavane, pavan, paven, pavin, pavian, pavine, ή pavyn, στα ιταλικά: pavana, padovana και στα γερμανικά paduana / είναι ένας ιταλικής καταγωγής αναγεννησιακός, μεγαλόπρεπος, αυλικός, βηματιστός χορός σε δίσημο χρόνο. Αντικατέστησε το Basse Danse. Η φόρμα της είναι τμηματική και ακολουθεί το πρότυπο: A, A1, B, B1, C, C1. Ο χορός μερικές φορές αναφέρεται και ως Padovana, κάτι που μας κάνει να υποθέσουμε ότι έλκει την καταγωγή του από την Padua. Η ονομασία του χορού μπορεί να ετυμολογηθεί επίσης και από την ισπανική λέξη pavo που σημαίνει παγώνι. Στα μέσα του 16ου αι. στην Ιταλία ο χορός παραχωρεί τη θέση του στο Passamezzo, αναβιώνει όμως στους Άγγλους συνθέτες Byrd, Dowland, Bull και Philips, οι οποίοι την ζευγάρωναν σε μια σουίτα με την Galliard (το Saltarello ζευγαρώνει επίσης με την Pavane). Συνθέτες του 19ου και 20ου αι. έγραψαν παβάνες, μερικές από τις οποίες έγιναν πολύ δημοφιλείς. Οι πιο γνωστές:

• η κλασική Pavane (1887) του Gabriel Fauré,

• η Pavane pour une infante défunte (1899) του Maurice Ravel,

• το Passepied από την Suite bergamasque του Debussy και

• η παβάνα Job (1927-30, από την χορευτική μάσκα σε 9 σκηνές κι έναν επίλογο) του Vaughan Wiiliams.

Ιστορικά Στοιχεία

Η Pavane του Fauré σε φα# ελάσσονα op.50 είναι ένα ορχηστρικό έργο, προαιρετικά με χορωδία, που γράφτηκε το 1887. Η πρώτη εκτέλεση του έργου δόθηκε στις 25 Νοεμβρίου του 1888 στη σειρά κοντσέρτων Lamoureux υπό τη διεύθυνση του Charles Lamoureux. Τρεις μέρες αργότερα το έργο εκτελέστηκε και με χορωδία στη Société Nationale de Musique. Τέλος το 1891 το έργο παρουσιάστηκε στην πλήρη του μορφή, με ορχήστρα χορωδία και χορευτές στους κήπους της Ελισσάβετ κοντέσας του Greffulhe, στο Bois de Boulogne. Η επιτυχία του έργου από την αρχή ήταν μεγάλη. Το 1917 εντάχθηκε στο ρεπερτόριο των Ρώσικων Μπαλέτων του Sergei Diaghilev.

Η χορωδία τραγουδά ένα ποίημα του Robert, comte de Montesquiou-Fezensac (1855-1921).

Ακολουθεί το ποίημα στο πρωτότυπο:

C'est Lindor! c'est Tircis ! et c'est tous nos vainqueurs !

Cest Myrtil! c'est Lydé ! Les reines de nos coeurs !

Comme ils sont provocants! Comme ils sont fiers toujours !

Comme on ose règner sur nos sorts et nos jours!

Faites attention! Observez la mesure !

Ô la mortelle injure!

La cadence est moins lente! Et la chute plus sûre !

Nous rabattrons bien leur caquets!

Nous serons bientôt leurs laquais!

Qu'ils sont laids! Chers minois !

Qu'ils sont fols! Airs coquets !

Et c'est toujours de même, et c'est ainsi toujours!

On s'adore! on se hait ! On maudit ses amours !

Adieu Myrtil! Eglé ! Chloé ! démons moqueurs!

Adieu donc et bons jours aux tyrans de nos coeurs!

Et bons jours!

Και μια μετάφραση του στα αγγλικά:

It's Lindor! It's Tircis! and all our vanquishers!

It's Myrtil! It's Lydia! The queens of our hearts!

How they provoke us! How they are always so proud!

How they dare to control our destinies and our days!

Pay attention! Observe the beat!

O the mortal injury!

The cadence is slower! The fall more certain!

We shall beat back their cackles!

We will soon be their stooges!

They are so ugly! Such darling little faces!

They are so foolish! Such coquettish airs!

And it's always the same, and so it shall always be!

We love them! We hate them! We speak ill of their loves!

Farewell, Myrtil! Egle! Chloe! mocking demons!

So it is farewell and good day to the tyrants of our hearts!

And good day!

Προτεινόμενη Εργασία για τους Σπουδαστές Θεωρητικών

1. Κάντε μια πλήρη αρμονική ανάλυση του έργου, υποβοηθούμενοι από την πιανιστική αναγωγή. Σε ποια σημεία η εναρμόνιση του Fauré διαφέρει από τη σχολική αρμονία;

2. Κάντε μια μακροδομική μορφολογική ανάλυση του έργου (βρείτε δλδ τα τμήματα στα οποία μπορεί να χωριστεί το έργο) συμβουλεύομενοι τα περί μορφής της παβάνας ανωτέρω στο παρόν άρθρο. Ακολούθως, βρείτε τις φράσεις, τις περιόδους ή προτάσεις και χαρακτηρίστε τις (ανοικτή / κλειστή, συμμετρική / ασύμμετρη κλπ). Εντοπίστε τις πτώσεις των φράσεων και χαρακτηρίστε τις (τέλεια, ημιτελής, κλπ).

3. Από ένα εγχειρίδιο οργανογνωσίας μελετήστε τα χαρακτηριστικά του κάθε οργάνου που συμμετέχει στην ενορχήστρωση. Εντοπίστε τα μεταφερόμενα (transposed) όργανα. Παίξτε στο πιάνο το κάθε όργανο, τα μεταφερόμενα in concert pitch (ρωτήστε το δάσκαλο σας αν δεν ξέρετε τι σημαίνει αυτό). Πρέπει να είτε ικανοί να διαβάζετε όλα τα μεταφερόμενα όργανα με άνεση.

4. Προχωρήστε τώρα στη μελέτη της ίδιας της ενορχήστρωσης με τη βοήθεια της πιανιστικής αναγωγής και με μια ηχογράφηση του έργου. Ποιο συγκεκριμένα:

- 4α. Πως ενορχηστρώνει ο Fauré τη μελωδία; Καταγράψτε τους οργανικούς συνδυασμούς (π.χ Fl + Cl στην οκτάβα) και προσπαθήστε με τις πολλαπλές ακροάσεις να αφομοιώσετε τα μικτά ηχοχρώματα.

- 4β. Πως ενορχηστρώνει ο Fauré τη συνοδεία; πως καταφέρνει να μην επισκιάζει η συνοδεία τη μελωδία; Πως ενορχηστρώνει τις βοηθητικές / αντιστικτικές μελωδίες;

- 4γ. Ποιος είναι ο ρόλος των κόρνων (διαχωρίστε 1ο και 2ο) και των φαγκότων;

5. Πως υποστηρίζονται οι φωνές τις χορωδίας από τα όργανα;

Τέλος το δημιουργικό κομμάτι της μελέτης (για τους σπουδαστές της σύνθεσης): Συνθέστε μια 8-μετρη παβάνα (4+4 / περίοδος) και ενορχηστρώστε την τρεις (3) φορές, κάθε φορά με διαφορετικούς ορχηστρικούς συνδυασμούς δανεισμένους από το Δάσκαλο Fauré. Οι πιο προχωρημένοι σπουδαστές μπορούν να αποτολμήσουν μια ολοκληρωμένοι σύνθεση, δημιουργικά μιμούμενοι τον Fauré (θεωρείστε την ως άσκηση ύφους περισσότερο κι όχι ως πρωτότυπη σύνθεση).