Μικρές Ιστορίες 5: Ένα Αριστούργημα του Gakuku

Αισθάνομαι ως ένας νέος νεαρός Mendelssohn που ανακαλύπτει τον γηραιό και ξεχασμένο κάντορα. Τα φώτα – για την ακρίβεια της παρουσίασης μας, τα ηχεία των τηλεοράσεων μας – τα φώτα λοιπόν έστω, για να μην αφήσουμε μετέωρη την αρχική μας παρομοίωση, του Παγκοσμίου Κυπέλλου φώτισαν έναν μέχρι πρότινος σκιώδη συνθέτη, τον εκνευριστικό μεν για πολλούς, διάσημο πλέον δε Abdul Gakuku. Ο Gakuku γεννήθηκε το 1962 σε ένα μικρό χωριό ανθρωποφάγων στην κεντρική Αφρική. Ένα τραγικό γεγονός σημάδεψε την στιγμή μηδέν της ζωής του: ο πατέρας του παραλείποντας από απροσεξία το με στο με την, γευμάτισε με τη μητέρα του αμέσως μετά την γέννα. Σε ηλικία επτά ετών εγκαταστάθηκε με την θεία του στο Γιοχάνεσμπουργκ, που εκτός από δεύτερη μητέρα του ήταν και για σιγουριά χορτοφάγος. Αν και δεν είχε καμιά πρόθεση να σπουδάσει ζωγραφική, γράφτηκε κατά λάθος στο Δημοτικό Ωδείο του Γιοχάνεσμπουργκ. Η κλίση του για την μουσική δεν εκδηλώθηκε ποτέ κι αυτό εκτιμήθηκε ιδιαίτερα από τους δασκάλους του. Η έλλειψη κάθε προσπάθειας από μέρος του – ρωτήστε τους φυσικούς πόσο δύσκολο είναι να δημιουργήσουν κενό - ανταμείφθηκε με τα διπλώματα Ωδικής, Αρμονίας, Αντίστιξης, Φυγής και Συνθέσεως, άπαντα με Άριστα Παμψηφεί και το βραβείο της Χρυσελεφάντινης Κεφαλής του Ακεφάλου Όφεως, βραβείο που να σημειωθεί δεν δίνεται ποτέ διότι απλούστατα δεν υπάρχει. Ακολούθησε μια λαμπρή καριέρα, έπεσε όμως θύμα του υποκειμενικού ιδεαλισμού του Berkeley: δεν ήταν κανείς εκεί για να δει το λαμπερό της καριέρας του. Η προσωπική του ζωή ήταν, είναι και θα είναι ευτυχισμένη, έχει παντρευτεί μέχρι στιγμής τρεις φορές την ίδια γυναίκα - με διαφορετικό nickname όμως - μέσω Skype, αρνούμενος να την συναντήσει προσωπικά από φόβο μήπως τεκνοποιήσει και κατά την στιγμή της γέννας μπερδέψει τα με με τα με την όπως ο πατέρας του. Η καλλιτεχνική, αν κανείς είναι διατεθειμένος να θυσιάσει ελαφρά τη καρδία αυτόν τον επιθετικό προσδιορισμό, η καλλιτεχνική επιτυχία έλεγα λοιπόν άργησε αλλά ήρθε: στο Παγκόσμιο Κύπελλο Ποδοσφαίρου στα γήπεδα της Νότιας Αφρικής επελέγη η σύνθεση του Κοντσέρτο για Όσο Το Δυνατόν Περισσότερες Βουβουζέλες, op.0 ως το επίσημο μουσικό έργο του τουρνουά. Το έργο συνδυάζει με μοναδικό και ευτυχώς ανεπανάληπτο τρόπο, το παρελθόν με το μέλλον χωρίς να έχει παρόν, το Μινιμαλισμό με το Μαξιμαλισμό μετεξελίσσοντας τις τεχνικές τους σε έναν αυθεντικό Ολικό Αφανισμό, την Νέα Απλότητα με την Νέα Πολυπλοκότητα σε μια άνευ λόγου Παρακαλλιτεχνική Αβρότητα, και δίνει στην Φασματική Μουσική τον ανατριχιαστικό παράγοντα που λείπει για να ετυμολογηθεί με ακρίβεια ο όρος. Ένας μουσικολόγος από την Ακτή Ελεφαντοστού, ορθά κατά την ταπεινή μας μη μουσικολογική γνώμη, σχολίασε ότι αν χάνονταν όλα τα μουσικά έργα του παρελθόντος θα ήταν μάταιος κόπος να προσπαθήσουμε να τα ανασυστήσουμε από το εν λόγω έργο του Gakuku. Ο Gakuku θα πεθάνει πρόωρα το 2050 από ρηχή λευκαγχολία.

Η παρτιτούρα του έργου παρατίθεται κοσμώντας την αρχή αυτού του άρθρου και μπορείτε να την κατεβάσετε χωρίς χρηματικό πρόστιμο.

(Σοβαρά) Σχόλια

• Ακόμη κι αν επιχειρήσει να αστειευτεί κανείς γράφοντας ένα “παράδοξο” ή “ευτράπελο” κομμάτι, να είναι σίγουρος ότι κάποιος αβαγκαρντίστας συνθέτης του 20ου αι. θα το έχει σκεφτεί πρώτος, θα το έχει πάρει στα σοβαρά -συμφωνώ απόλυτα- και στην ευτυχέστερη γι αυτόν περίπτωση θα το έχει ακούσει ζωντανά ή θα το έχει καμαρώσει τυπωμένο σε κάποιο εγχειρίδιο. Το έργο του δικού μας Gakuku λοιπόν, ανήκει στην στυλιστική υποκατηγορία των continuities του μινιμαλισμού (Cope, 1977), των Drone Pieces (La Monte Young, 1964), ή ακόμη και της Space Music, Ambient Music, New Age Music. Τα έργα αυτά συνήθως βασίζονται σε μια και μόνη ιδέα η οποία διαρκεί για υπερβολικά μεγάλο χρονικό διάστημα, ώρες στην καλύτερη των περιπτώσεων, μήνες ή και χρόνια για τους υπερβολικά φιλόδοξους συνθέτες. Δεν αποκλείεται καθώς εξελίσσονται να περιέχουν και κάποιο είδος μετατροπίας, τονικής, ρυθμικής ή και χωρικής. Οι ακροατές που θα αντέξουν και δεν θα εγκαταλείψουν την αίθουσα, with a few well-selected four-letter words (Cope), θα νοιώσουν καλειδοσκοπικά ένα ευρύ φάσμα συναισθημάτων και διαθέσεων: βαρεμάρα, μονοτονία, περισυλλογή, γέλιο, θα συζητήσουν μεταξύ τους, θα καταφερθούν ανοιχτά εναντίον του συνθέτη, θα παρατηρήσουν τον ήχο καθώς διατρέχει τον χώρο, θα εστιάσουν την προσοχή τους στο ξεδίπλωμα των αρμονικών, κλπ.
• Αυτά είναι τα πρώτα μέτρα ενός σημαντικού έργου του 20ου αι. στο οποίο για πρώτη φορά γίνεται χρήση μεγάλης διάρκειας κρατημένων φθόγγων (drones) που διακόπτονται από επίσης μεγάλης διάρκειας σιωπές. Πρόκειται για το Trio for Strings, έργο του 1958 του La Monte Young. Είναι επηρεασμένο από τις Ινδικές Ragas και την Ιαπωνική (κλασσική) μουσική Gagaku.

• Για το op.0 του τίτλου: Ο Otto Kitzler, δάσκαλος σύνθεσης του Bruckner, στο πέρας των σπουδών του ανέθεσε στο μαθητή του να συνθέσει τρία έργα για την απόκτηση του διπλώματος σύνθεσης, ένα χορωδιακό, μια ουβερτούρα και μια συμφωνία. Η συμφωνία ολοκληρώθηκε το 1863 και είναι γνωστή ως Μαθητική Συμφωνία σε Φα Ελάσσονα. Αργότερα την απέρριψε, ως μη πληρούσα τα καλλιτεχνικά του κριτήρια, αλλά δεν την κατέστρεψε. Παίχτηκε για πρώτη φορά το 1924 και εκδόθηκε το 1973. Σήμερα αναφερόμαστε σ' αυτήν ως Συμφωνία No.00. Μια άλλη συμφωνία, του 1869, που γράφτηκε μετά την επίσημη Νο.1 σε Ντο Ελάσσονα (1866) είχε την ίδια τύχη με την 00. Οι κριτικές γι αυτήν την συμφωνία ήταν τόσο κακές που ο Bruckner την απέσυρε, η αλήθεια είναι ότι δεν άρεσε ούτε και στον ίδιο (gilt nicht, “δεν μετράει” κάπου έγραψε, και σε ένα αντίγραφο της σημείωσε το σύμβολο του κενού στα μαθηματικά, κάτι που ερμηνεύτηκε αργότερα σαν μηδέν), δεν παίχτηκε ενόσω ζούσε και πήρε τον τίτλο Συμφωνία No.0 σε Ρε Ελάσσονα (Die Nullte στα γερμανικά, The Zeroth, ή Number Nought στα Αγγλικά).
• Το breath at need but re-enter imperceptibly της παρτιτούρας του Gakuku είναι προσφιλής τεχνική υπόδειξη του Ligeti.
• Την ιδέα για το έργο του Gakuku μου έδωσε ο silezukuk (ξάδελφος του συνθέτη ίσως;) με την σχετική του καταχώρηση.