Σπουδές για Πιάνο: ΙΙΙ. PV

Μορφολογία / Ανάλυση 3: PURCEL | O Let Me Weep!

Αποκλείεται να μην σας έχει συγκινήσει, να μην έχετε δακρύσει κρυφά ή φανερά με τον θρήνο της Διδούς Remember me! (When I am laid in earth) από την όπερα του Purcell Διδώ και Αινείας. Πλάι σ' αυτήν, εξίσου συγκινητική, λεπτά δραματική και βαθιά ερωτική, η άρια O Let Me Weep! από τη μάσκα, ή ημι-όπερα The Fairy Queen (δες σημειώσεις παρακάτω).

Βρήκα την παρτιτούρα στο διαδίκτυο και κατά την προσφιλή μου συνήθεια την αντέγραψα στον ελεύθερο χρόνο μου (για την ιστορία είναι το πρώτο κομμάτι που αντέγραψα πλήρως στο Sibelius). Το ενάριθμο βάσιμο είναι εναρμονισμένο από τον W.F Long (2006) και η παρτιτούρα του video δικιά του αντιγραφή. Έκανα κάποιες αλλαγές και σημείωσα αναλυτικά την αρίθμηση. Την δικιά μου αντιγραφή της παρτιτούρας μπορείτε να κατεβάσετε από εδώ. Το PDF περιλαμβάνει την πλήρη παρτιτούρα, το μέρος της σοπράνο το μέρος του βιολιού (μπορεί να παιχθεί επίσης από σοπράνο φλογέρα ή όμποε), καθώς και αυτό εδώ το κείμενο.

Η άρια είναι η κίνηση Νο.40 της ημι-όπερας The Fairy Queen, την βρίσκουμε επίσης στην σελίδα 170 της συλλογής ασμάτων του Purcell από τον Henry Playford, Orpheus Britannicus (Βιβλίο Ι, 1698).

Ας ρίξουμε μια σύντομη ματιά στο κομμάτι. Πρώτα οι στίχοι. Με τα κεφαλαία έντονα γράμματα δείχνεται η μακροδομή της κατασκευής (ποιητικής και μουσικής). Με τον ίδιο τρόπο έχω χωρίσει και την άρια στην παρτιτούρα για λόγους που θα συζητήσουμε παρακάτω.

A1.a

O let me forever weep!

A1.b

O let me forever weep!

B

My Eyes no more shall welcome sleep:

C

I'll hide me from the sight of Day,

and sigh my soul away.

A2.a

O let me forever weep!

A2.b

O let me forever weep!

D1

He's gone, his loss deplore;

D2

and I shall never see him more;

D3

and I shall never see him more.

Η άρια είναι στην ρε ελάσσονα σε τρίσημο χρόνο για σοπράνο, βιολί ή σοπράνο φλογέρα και μπάσο κοντίνουο. Τα τμήματα Α είναι κατασκευασμένα με βάση την αντιστικτική τεχνική του επίμονου βάσιμου (basso ostinato). Την ίδια τεχνική χρησιμοποιεί ο Purcell και στον Θρήνο της Διδούς και στο Music for a While.

Ακολουθεί σε νότες το 8-μετρο βάσιμο που επαναλαμβάνεται στα τμήματα Α (1+5 φορές στο τμήμα Α1 μαζί με την εισαγωγή – στην εισαγωγή το βάσιμο παίζεται χωρίς εναρμόνιση - και 5 φορές στο τμήμα Α2):

Γενικά όρος ostinato αναφέρεται στην επανάληψη ενός ρυθμικού ή μελωδικού προτύπου καθ' όλη τη διάρκεια ενός έργου ή τμήματος αυτού. Είναι συνήθως απλό στην κατασκευή και ουδέτερο στην έκφραση (στην περίπτωση που εξετάζουμε πάντως η χρωματική γραμμή του βάσιμου ενεργεί ως υπόβαθρο για τα συναισθήματα που θα εκφραστούν μουσικά από την σοπράνο). Στις παραλλαγές ostinato το μελωδικο-ρυθμικό πρότυπο (4-μετρο, ή 8-μετρο συνήθως) επαναλαμβάνεται διαρκώς (επίμονα) και ενεργεί ως ενοποιητικό στοιχείο της σύνθεσης (διακρίνουμε ostinato μοτίβο, ostinato φράση και ostinato περίοδο [Berry, 1986]). Στην ομοφωνική φόρμα του Θέματος με Παραλλαγές κάθε παραλλαγή οδηγείται σε μια πτώση, ένα διακριτό τελείωμα (τμηματικές παραλλαγές – sectional variations). Οι παραλλαγές πάνω σε ένα επίμονο βάσιμο είναι συνεχείς, ακολουθούν η μια την άλλη χωρίς διακοπή (συνεχείς παραλλαγές – continuous variations). Αυτού του είδους οι παραλλαγές άνθησαν την περίοδο μπαρόκ, τις τμηματικές παραλλαγές συναντάμε από την κλασική περίοδο και μετά. Στις ενόργανες φόρμες συνεχών παραλλαγών διακρίνουμε τρία είδη: το ground, την passacaglia και την chaconne. Στη φωνητική μουσική αποτελούν μορφοποιητικό παράγοντα μιας άριας ή ενός χορωδιακού – είναι η περίπτωση που εξετάζουμε.

Παρατηρείστε τώρα στην παρτιτούρα την χρωματικότητα στη γραμμή του ostinato (D – C# - C – B – Bb – A), εκφράζει σύμφωνα με την μουσική ρητορική της περιόδου μπαρόκ πάθος και θλίψη. Στα τμήματα A το βάσιμο εναρμονίζεται διαφορετικά σε κάθε επανάληψη του και το περίγραμμα της μελωδίας είναι επίσης διαφορετικό σε κάθε κύκλο του βάσιμου.

Χαρακτηριστικό του τμήματος Β είναι τα κατιόντα τμήματα κλιμάκων: μμ.46-49 D₃-A₂ (μεσαίο ντο του πιάνου = C4) και μμ.55-59 F₃-F₂. Μια νέα νοηματική ενότητα ξεκινά κι αυτό δείχνεται κατασκευαστικά με την εγκατάλειψη του ostinato και την εισαγωγή των κατιόντων τμημάτων κλιμάκων.

Στα μέτρα 70-72, τμήμα C, η μελοποίηση της λέξης sigh είναι χαρακτηριστική: πάνω από ένα κατιόν βάσιμο κατά διαστήματα 2ης, η μελωδία αναστενάζει με κατιούσες 5ες, δύο εξ αυτών ελαττωμένες, χαρακτηριστικό παράδειγμα των συνθετών της εποχής, αλλά και κάθε εποχής, να αποδώσουν μουσικά το νόημα του κειμένου.

---

Σημειώσεις

• Η μάσκα (masque) είναι ένα είδος αυλικής φάρσας που άνθησε τον 16ο και τον πρώιμο 17ο αι. Η μάσκα περιλάμβανε μουσική, χορό, τραγούδι και πρόζα. Τραγουδούσαν και έπαιζαν επαγγελματίες μουσικοί, κομπάρσοι ήταν οι αυλικοί (σύμφωνα με αυτήν την παράδοση ο Λουδοβίκος XIV χόρευε στις Βερσαλίες στα ballets de court του Lully).

• Η ημι-όπερα (semi-opera), ή δραματική όπερα (dramatic[k] opera), ή και Αγγλική Όπερα είναι μια μουσική μορφή που συνδυάζει πρόζα, τραγούδι και χορό και σχετίζεται με την πρώτη μορφή αγγλικής σκηνικής τέχνης που είναι η μάσκα (masque). Ανθεί την περίοδο της Αγγλικής Παλινόρθωσης (1660-1689, English Restoration). Το κείμενο του έργου ήταν συνήθως προσαρμοσμένο από κάποιο θεατρικό έργο του Shakespeare. Ως πρώτη χρονολογικά αγγλική ημι-όπερα θεωρείται ο Μάκβεθ (1673) σε λιμπρέτο του Άγγλου ποιητή και θεατρικού συγγραφέα Sir William Davenant και μουσική του συνθέτη και θεωρητικού Matthew Locke. (Ο Locke του Lost δεν έχει σχέση μ' αυτόν τον συνθέτη αλλά με τον άγγλο φιλόσοφο John Locke).

• Η πρώτη πλήρης αγγλική όπερα είναι το The Siege of Rhodes (Λονδίνο 1656), σε λιμπρέτο του Sir William Davenant, ασματική μουσική των Henry Lawes, Matthew Locke και Captain Henry Cooke και οργανική μουσική των Charles Coleman και George Hudson.

• Μία μόνη και αριστουργηματική όπερα έγραψε ο Purcell, για ένα σχολείο θηλέων στο Chelsea, την Διδώ και Αινείας (Z.626, Λονδίνο 1689) σε λιμπρέτο του Nahum Tate βασισμένο στο θεατρικό έργο Brutus of Alba του ίδιου με το γνωστό θέμα από την Αινειάδα του Βιργίλιου. Θεωρείται η σημαντικότερη αγγλική όπερα του 17ου αι. Υπάρχουν μόνο τέσσερις κύριοι ρόλοι και η ορχήστρα αποτελείται από έγχορδα και κοντίνουο. Οι τρεις πράξεις αυτής της όπερας μινιατούρας, που περιλαμβάνει επίσης χορό και χορωδιακά μέρη, διαρκούν περίπου μία ώρα.

• Η μάσκα, ή ημι-όπερα The Fairy Queen (Z.629) παίχτηκε για πρώτη φορά στις 2 Μαίου του 1692 στο Queen's Theatre στο Λονδίνο, τρία χρόνια πριν αφήσει το μάταιο τούτο κόσμο ο σπουδαίος συνθέτης στα 35 του και παράλληλα ένα κενό περίπου δύο αιώνων στην αγγλική λυρική παραγωγή. Το λιμπρέτο είναι προσαρμογή ανώνυμου ποιητή του Όνειρου Θερινής Νυκτός του Shakespeare. Περισσότερες πληροφορίες για την πλοκή του έργου και τους ρόλους εδώ.

Πηγές

- Michels Ulrich, Άτλας της Μουσικής, Τόμος ΙΙ, Νάκας, σελ.318-319

- Grout Donald J. & Palisca Claude V., A History of Western Music, W.W. Norton & Company, 6^th Edition, 2001, σελ. 322-323

- Berry Wallace, Form in Music, Prentice Hall, 1986, σελ. 264-282

- Spring Glenn & Hutcheson Jere, Musical Form & Analysis, McGraw-Hill, 1995, σελ. 160-176

- Wikipedia, Masque

- Wikipedia, Semi-opera

- Εδώ θα βρείτε επίσης και έναν κατάλογο αγγλικών ημι-οπερών.

- Wikipedia, Restoration literature 

- Wikipedia, Medieval pageant

Μικρές Ιστορίες 6: Ένας Διάλογος

- Στην πραγματικότητα, τώρα που το σκέφτομαι, έτσι, χωρίς λόγο, δεν έμαθα κάτι που να μην το ήξερα και πριν.
- Και τι έμαθες;
- Τίποτα.

José Saramago
Ο Άνθρωπος Αντίγραφο

Μικρές Ιστορίες 5: Ένα Αριστούργημα του Gakuku

Αισθάνομαι ως ένας νέος νεαρός Mendelssohn που ανακαλύπτει τον γηραιό και ξεχασμένο κάντορα. Τα φώτα – για την ακρίβεια της παρουσίασης μας, τα ηχεία των τηλεοράσεων μας – τα φώτα λοιπόν έστω, για να μην αφήσουμε μετέωρη την αρχική μας παρομοίωση, του Παγκοσμίου Κυπέλλου φώτισαν έναν μέχρι πρότινος σκιώδη συνθέτη, τον εκνευριστικό μεν για πολλούς, διάσημο πλέον δε Abdul Gakuku. Ο Gakuku γεννήθηκε το 1962 σε ένα μικρό χωριό ανθρωποφάγων στην κεντρική Αφρική. Ένα τραγικό γεγονός σημάδεψε την στιγμή μηδέν της ζωής του: ο πατέρας του παραλείποντας από απροσεξία το με στο με την, γευμάτισε με τη μητέρα του αμέσως μετά την γέννα. Σε ηλικία επτά ετών εγκαταστάθηκε με την θεία του στο Γιοχάνεσμπουργκ, που εκτός από δεύτερη μητέρα του ήταν και για σιγουριά χορτοφάγος. Αν και δεν είχε καμιά πρόθεση να σπουδάσει ζωγραφική, γράφτηκε κατά λάθος στο Δημοτικό Ωδείο του Γιοχάνεσμπουργκ. Η κλίση του για την μουσική δεν εκδηλώθηκε ποτέ κι αυτό εκτιμήθηκε ιδιαίτερα από τους δασκάλους του. Η έλλειψη κάθε προσπάθειας από μέρος του – ρωτήστε τους φυσικούς πόσο δύσκολο είναι να δημιουργήσουν κενό - ανταμείφθηκε με τα διπλώματα Ωδικής, Αρμονίας, Αντίστιξης, Φυγής και Συνθέσεως, άπαντα με Άριστα Παμψηφεί και το βραβείο της Χρυσελεφάντινης Κεφαλής του Ακεφάλου Όφεως, βραβείο που να σημειωθεί δεν δίνεται ποτέ διότι απλούστατα δεν υπάρχει. Ακολούθησε μια λαμπρή καριέρα, έπεσε όμως θύμα του υποκειμενικού ιδεαλισμού του Berkeley: δεν ήταν κανείς εκεί για να δει το λαμπερό της καριέρας του. Η προσωπική του ζωή ήταν, είναι και θα είναι ευτυχισμένη, έχει παντρευτεί μέχρι στιγμής τρεις φορές την ίδια γυναίκα - με διαφορετικό nickname όμως - μέσω Skype, αρνούμενος να την συναντήσει προσωπικά από φόβο μήπως τεκνοποιήσει και κατά την στιγμή της γέννας μπερδέψει τα με με τα με την όπως ο πατέρας του. Η καλλιτεχνική, αν κανείς είναι διατεθειμένος να θυσιάσει ελαφρά τη καρδία αυτόν τον επιθετικό προσδιορισμό, η καλλιτεχνική επιτυχία έλεγα λοιπόν άργησε αλλά ήρθε: στο Παγκόσμιο Κύπελλο Ποδοσφαίρου στα γήπεδα της Νότιας Αφρικής επελέγη η σύνθεση του Κοντσέρτο για Όσο Το Δυνατόν Περισσότερες Βουβουζέλες, op.0 ως το επίσημο μουσικό έργο του τουρνουά. Το έργο συνδυάζει με μοναδικό και ευτυχώς ανεπανάληπτο τρόπο, το παρελθόν με το μέλλον χωρίς να έχει παρόν, το Μινιμαλισμό με το Μαξιμαλισμό μετεξελίσσοντας τις τεχνικές τους σε έναν αυθεντικό Ολικό Αφανισμό, την Νέα Απλότητα με την Νέα Πολυπλοκότητα σε μια άνευ λόγου Παρακαλλιτεχνική Αβρότητα, και δίνει στην Φασματική Μουσική τον ανατριχιαστικό παράγοντα που λείπει για να ετυμολογηθεί με ακρίβεια ο όρος. Ένας μουσικολόγος από την Ακτή Ελεφαντοστού, ορθά κατά την ταπεινή μας μη μουσικολογική γνώμη, σχολίασε ότι αν χάνονταν όλα τα μουσικά έργα του παρελθόντος θα ήταν μάταιος κόπος να προσπαθήσουμε να τα ανασυστήσουμε από το εν λόγω έργο του Gakuku. Ο Gakuku θα πεθάνει πρόωρα το 2050 από ρηχή λευκαγχολία.

Η παρτιτούρα του έργου παρατίθεται κοσμώντας την αρχή αυτού του άρθρου και μπορείτε να την κατεβάσετε χωρίς χρηματικό πρόστιμο.

(Σοβαρά) Σχόλια

• Ακόμη κι αν επιχειρήσει να αστειευτεί κανείς γράφοντας ένα “παράδοξο” ή “ευτράπελο” κομμάτι, να είναι σίγουρος ότι κάποιος αβαγκαρντίστας συνθέτης του 20ου αι. θα το έχει σκεφτεί πρώτος, θα το έχει πάρει στα σοβαρά -συμφωνώ απόλυτα- και στην ευτυχέστερη γι αυτόν περίπτωση θα το έχει ακούσει ζωντανά ή θα το έχει καμαρώσει τυπωμένο σε κάποιο εγχειρίδιο. Το έργο του δικού μας Gakuku λοιπόν, ανήκει στην στυλιστική υποκατηγορία των continuities του μινιμαλισμού (Cope, 1977), των Drone Pieces (La Monte Young, 1964), ή ακόμη και της Space Music, Ambient Music, New Age Music. Τα έργα αυτά συνήθως βασίζονται σε μια και μόνη ιδέα η οποία διαρκεί για υπερβολικά μεγάλο χρονικό διάστημα, ώρες στην καλύτερη των περιπτώσεων, μήνες ή και χρόνια για τους υπερβολικά φιλόδοξους συνθέτες. Δεν αποκλείεται καθώς εξελίσσονται να περιέχουν και κάποιο είδος μετατροπίας, τονικής, ρυθμικής ή και χωρικής. Οι ακροατές που θα αντέξουν και δεν θα εγκαταλείψουν την αίθουσα, with a few well-selected four-letter words (Cope), θα νοιώσουν καλειδοσκοπικά ένα ευρύ φάσμα συναισθημάτων και διαθέσεων: βαρεμάρα, μονοτονία, περισυλλογή, γέλιο, θα συζητήσουν μεταξύ τους, θα καταφερθούν ανοιχτά εναντίον του συνθέτη, θα παρατηρήσουν τον ήχο καθώς διατρέχει τον χώρο, θα εστιάσουν την προσοχή τους στο ξεδίπλωμα των αρμονικών, κλπ.
• Αυτά είναι τα πρώτα μέτρα ενός σημαντικού έργου του 20ου αι. στο οποίο για πρώτη φορά γίνεται χρήση μεγάλης διάρκειας κρατημένων φθόγγων (drones) που διακόπτονται από επίσης μεγάλης διάρκειας σιωπές. Πρόκειται για το Trio for Strings, έργο του 1958 του La Monte Young. Είναι επηρεασμένο από τις Ινδικές Ragas και την Ιαπωνική (κλασσική) μουσική Gagaku.

• Για το op.0 του τίτλου: Ο Otto Kitzler, δάσκαλος σύνθεσης του Bruckner, στο πέρας των σπουδών του ανέθεσε στο μαθητή του να συνθέσει τρία έργα για την απόκτηση του διπλώματος σύνθεσης, ένα χορωδιακό, μια ουβερτούρα και μια συμφωνία. Η συμφωνία ολοκληρώθηκε το 1863 και είναι γνωστή ως Μαθητική Συμφωνία σε Φα Ελάσσονα. Αργότερα την απέρριψε, ως μη πληρούσα τα καλλιτεχνικά του κριτήρια, αλλά δεν την κατέστρεψε. Παίχτηκε για πρώτη φορά το 1924 και εκδόθηκε το 1973. Σήμερα αναφερόμαστε σ' αυτήν ως Συμφωνία No.00. Μια άλλη συμφωνία, του 1869, που γράφτηκε μετά την επίσημη Νο.1 σε Ντο Ελάσσονα (1866) είχε την ίδια τύχη με την 00. Οι κριτικές γι αυτήν την συμφωνία ήταν τόσο κακές που ο Bruckner την απέσυρε, η αλήθεια είναι ότι δεν άρεσε ούτε και στον ίδιο (gilt nicht, “δεν μετράει” κάπου έγραψε, και σε ένα αντίγραφο της σημείωσε το σύμβολο του κενού στα μαθηματικά, κάτι που ερμηνεύτηκε αργότερα σαν μηδέν), δεν παίχτηκε ενόσω ζούσε και πήρε τον τίτλο Συμφωνία No.0 σε Ρε Ελάσσονα (Die Nullte στα γερμανικά, The Zeroth, ή Number Nought στα Αγγλικά).
• Το breath at need but re-enter imperceptibly της παρτιτούρας του Gakuku είναι προσφιλής τεχνική υπόδειξη του Ligeti.
• Την ιδέα για το έργο του Gakuku μου έδωσε ο silezukuk (ξάδελφος του συνθέτη ίσως;) με την σχετική του καταχώρηση.  

Αντιγραφή 3: Ο Mozart στην Άγκυρα

Τον Fazil Say - για τις εκτελέσεις του, τις συνθέσεις του, ακόμη και για τις ιδέες του - ή θα τον αγαπήσεις ή θα τον μισήσεις, αποκλείεται να τον αγνοήσεις κι αυτό είναι υπέροχο, όχι μόνον για ένα καλλιτέχνη, αλλά για κάθε άνθρωπο που το πετυχαίνει (κατ' εμέ Varese, Gould, Goedel, Wittgenstein και Woody Allen ανήκουν στην κατηγορία των πολωμένων προσωπικοτήτων). Η Τζαζ Φαντασία του πάνω στον Mozart (Jazz Fantasy after Mozart, op.5a, 1993) μπορεί να θεωρηθεί ως αντιδάνειο: ο Mozart επηρεάζεται από το τούρκικο ύφος της εποχής του (μουσική με βάση συγκεκριμένα ρυθμικά πρότυπα και ενορχήστρωση που περιλαμβάνει πίκολο, τρίγωνο, κύμβαλα και γκραν κάσα, Mozart και Beethoven συνέθεσαν τούρκικα εμβατήρια για σόλο πιάνο), κι ένας τούρκος συνθέτης-πιανίστας παίρνει το τούρκικου ύφους έργο που έγραψε ένας αυστριακός και το ανασυνθέτει με χρήση στοιχείων της αμερικάνικης jazz!

*

Μου άρεσε τόσο πολύ αυτή η ανασύνθεση που την είχα “βγάλει” στο πιάνο, μετά βρήκα μια παρτιτούρα public domain στο διαδίκτυο, έκανα τις απαραίτητες διορθώσεις και την αντέγραψα στο Sibelius. Μπορείτε να την κατεβάσετε από εδώ.

*

Να και το video από το YouTube με τον Say να παίζει την Φαντασία του:

Τα official videos του Say μπορείτε να δείτε εδώ.

Ο Κύκλος της Νέας Ζωής

Από τον Gizmodo αυτή τη φορά. Επέλεξα θετικό τίτλο αντικαθιστώντας το πρωτότυπο αρνητικό No του εκείθεν ιστολόγου με το Νέα. Η ψηφιακή ζωή υπερτερεί της αναλογικής - αυτής δηλαδή που αφελώς, αναπόδεικτα και ως εκ τούτου αναίτια ονομάζουμε πραγματική - λόγω του undo - αν μη τι άλλο.

Τι;!

Αντιγράφω από silezukuk μέσω Geek in Heels:

Μικρός Κατάλογος Μεγάλων Θαυμάτων

Πάντα τε κατ' ανάγκην γίνεσθαι, της δίνης αἰτίας ούσης της 
γενέσεως πάντων, ην ανάγκην λέγει.

Δημόκριτος

Γεννιόμαστε από αστρόσκονη, μεγαλώνουμε, τρώμε, πίνουμε, σπουδάζουμε, ερωτευόμαστε, αγαπάμε, προδίδουμε και προδιδόμαστε, διασκεδάζουμε, δουλεύουμε, υποφέρουμε, πονάμε, χαιρόμαστε, λυπόμαστε και κάποια στιγμή, δεδομένου ότι χους εσμέν, στα σίγουρα εις χουν απελεύσομεθα, εκτός κι αν αναληφθούμε στους ουρανούς σαν τον προφήτη Ηλία. Όλα αυτά μας φαίνονται φυσικά, ανθρώπινα, αυτά έχει η ζωή λέμε, σπάνια αναρωτιόμαστε, αναλογιζόμαστε πόσοι παράγοντες πρέπει να είναι λεπτά συντονισμένοι για να μπορούμε να ζούμε.

Στην αστρονομία Κατοικήσιμη Ζώνη (Habitable Zone, HZ) ονομάζεται μια περιοχή γύρω από ένα άστρο στην οποία περιφέρεται ένας πλανήτης σαν την Γη μας (Earth-like) με νερό στην επιφάνεια του και ζωή όπως την ξέρουμε (με βάση τον άνθρακα δηλαδή). Όπως θα δούμε πάρα κάτω η κατοικήσιμη ζώνη είναι η τομή τουλάχιστον δυο τέτοιων ζωνών, μιας μέσα στο πλανητικό σύστημα και μια μέσα στο γαλαξία που βρίσκεται ο εν λόγω πλανήτης. Στην εκλαϊκευμένη επιστήμη τέτοιες περιοχές ονομάζονται Ζώνες Goldilocks (από το παραμύθι Η Χρυσομαλλούσα και οι Τρεις Αρκούδες, καταγράφηκε για πρώτη φορά από τον Robert Southey).

*

Η Γη μας βρίσκεται σε πολλές επικαλυπτόμενες ζώνες Goldilocks, έτσι κατέστη δυνατόν να υπάρξει και να διατηρηθεί η ζωή στον πλανήτη μας. Παραθέτω ένα μικρό κατάλογο τέτοιων θαυμάτων:

• Κατά τον Martin Rice, Βασιλικό Αστρονόμο της Αγγλίας, υπάρχουν έξι αριθμοί με πολύ συγκεκριμένη τιμή, είναι λεπτά συντονισμένοι όπως ισχυρίζεται, ο Ε = 0.007 - που συμβολίζει την ποσότητα του υδρογόνου που μετατράπηκε σε ήλιο κατά τη Μεγάλη Έκρηξη, ο Ν = 10³⁶ - που παριστάνει το λόγο της ισχύος της ηλεκτρομαγνητικής δύναμης προς την ισχύ της βαρυτικής, ο Ω - που εκφράζει τη κρίσιμη πυκνότητα του σύμπαντος, ο Λ - η κοσμολογική σταθερά που καθορίζει την επιτάχυνση του σύμπαντος, ο Q = 10^-5 - που εκφράζει το πλάτος των ανωμαλιών στο κοσμικό μικροκυματικό υπόβαθρο και τέλος ο D - το πλήθος των χωρικών διαστάσεων (ποντάρετε στις 3 χωρικές, η 4^η κάνει μαντάρα τον νόμο αντιστρόφου τετραγώνου της βαρυτικής έλξης). Αν αυτοί οι αριθμοί δεν είχαν τις τιμές που έχουν θα δημιουργούνταν μεν σύμπαντα θα ήταν νεκρά δε.

• Αν ζυγίσετε ένα πρωτόνιο η ζυγαριά θα δείξει 1.672621637(83) x 10²⁷ Kgr. Για το νετρόνιο 1.67492729(28) x 10²⁷ Kgr. Κάποια στιγμή το νετρόνιο μην αντέχοντας τα περιττά κιλά διασπάται σε πρωτόνιο – όλοι έχουμε ένα πρότυπο που θέλουμε να του μοιάσουμε – κι έτσι καταλαμβάνουν χαμηλότερη ενεργειακή στάθμη. Αν συνέβαινε το αντίθετο – κατά μία μόνο ποσοστιαία μονάδα να ήταν πιο βαριά τα πρωτόνια από τα νετρόνια - τότε τα πρωτόνια θα διασπώνταν σε νετρόνια οι ατομικοί πυρήνες θα γίνονταν ασταθείς και στο τέλος θα διαλύονταν. Ζωή δεν θα υπήρχε.

• Είχα για καιρό την εξής απορία: Τι θα συνέβαινε αν τα υποατομικά σωματίδια γερνούσαν και πέθαιναν όπως όλοι μας; Μου την έλυσε πρόσφατα ο Hawking: τα πρωτόνια έχει αποδειχθεί ότι έχουν μεγαλύτερη διάρκεια ζωής από την μέχρι τούδε ηλικία του σύμπαντος (περίπου 13 δισεκατομμύρια χρόνια)! Για να δημιουργηθεί σταθερό DNA το πρωτόνιο πρέπει να ζει πιο πολύ κι απ' τον Μαθουσάλα.

• Στη Φύση υπάρχουν τέσσερις γνωστές δυνάμεις: Η ισχυρή πυρηνική, η ασθενής, η ηλεκτρομαγνητική και η βαρυτική δύναμη. Κάθε μια απ' αυτές τις δυνάμεις έχει την “ισχύ” της. Η ισχυρή πυρηνική ευθύνεται για την σταθερότητα του πυρήνα των ατόμων, αγκαλιάζει πατρικά πρωτόνια και νετρόνια, πρέπει να είσαι αδρόνιο για να την αισθανθείς. Αν η ισχυρή δύναμη ήταν λίγο πιο ασθενής, οι πυρήνες θα διαλύονταν και το πυρηνικό εργοστάσιο στον εσωτερικό των άστρων δεν θα μπορούσε να κάνει τη δουλειά του με αποτέλεσμα να μην δημιουργηθεί κανένα από τα στοιχεία του σύμπαντος. Αν πάλι ήταν πιο ασθενής, τα άστρα θα έκαιγαν πολύ καύσιμο, θα έσβηναν γρήγορα και πάλι η ζωή δεν θα μπορούσε να δημιουργηθεί. Όμοια αν πειράξουμε την ισχύ των άλλων τριών δυνάμεων τα αποτελέσματα θα είναι δυσάρεστα για όλους μας...

• Η Γη απέχει την ιδανική απόσταση από τον Ήλιο (αφήλιο: 152.098.230 km, περιήλιο: 147.098.290 km). Αν βρισκόταν κοντά στον Άρη (αφήλιο: 249.209.300 km, περιήλιο: 206.669.000 km) στους -87 βαθμούς Κελσίου της επιφάνειας του το νεράκι θα ήταν παγάκι και το διοξείδιο του άνθρακα θα ήταν στερεό. Αν πάλι η Γη μας φλερτάριζε με την θέση της Αφροδίτης (αφήλιο: 108.942.109 km, περιήλιο: 107.476.259 km) θα είχαμε όλοι ένα υπέροχο καρβουνί χρώμα χειμώνα καλοκαίρι σε μια μέση θερμοκρασία 480 βαθμών Κελσίου. Θα έβρεχε θειικό οξύ και η ατμοσφαιρική πίεση θα ήταν εκατονταπλάσια από την μέση τιμή της Γης.

• Φεγγαράκι μου λαμπρό / στάσου εκεί για να μπορώ να ζω! Η Σελήνη έχει περίπου το 1/3 του μεγέθους της Γης (η μέση ακτίνα της είναι το 0.273 αυτής της Γης). Αν ήταν μικρότερη σε εκατομμύρια χρόνια από τώρα ο άξονας της Γης θα παρουσίαζε μετάπτωση μέχρι και 90 μοίρες, το DNA απαιτεί μακροπερίοδη κλιματική σταθερότητα για να αναπτυχθεί, άρα η εμφάνιση νοήμονος ζωής στον πλανήτη μας θα ήταν αδύνατη. Το φεγγάρι με αυτά που βλέπει στη Γη – και όχι λόγω των παλιρροϊκών δυνάμεων - απομακρύνεται κάθε χρόνο 4 εκατοστά. Σε πάρα πολλά χρόνια από σήμερα θα την έχει κάνει για τα καλά, η Γη θα χάσει το σταθερό της βήμα, οι ερωτευμένοι δεν θα ορκίζονται αιώνια αγάπη στο φως της, το κλίμα θα γίνει αγνώριστο και η ζωή δεν θα υπάρχει πια.

• Δεν ξέρω πιο ρόλο παίζει ο Δίας στο ωροσκόπιο σας, πάντως αν δεν υπήρχε και μάλιστα τόσο μεγάλος – περίπου 11 φορές μεγαλύτερη η ακτίνα του απ' αυτήν της Γης – τότε οι αστεροειδείς θα έκαναν σουρωτήρι τη Γη. Είναι η φυσική μας ασπίδα.

• Κατά περίεργο τρόπο όλοι οι πλανήτες εκτός από τον Πλούτωνα έχουν σχεδόν κυκλικές τροχιές. Αποφεύγουμε μ' αυτόν τον τρόπο κάποια παράνομη και ως εκ τούτου ολέθρια επαφή με κάποιον αέριο πλανήτη-γίγαντα. (Οι εσωτερικοί πλανήτες του ηλιακού μας συστήματος μοιάζουν με την Γη. Στην αγγλική βιβλιογραφία ονομάζονται terrestrial – εκ του λατινικού Terra = Γη - ή telluric – εκ του Tellus - ή rocky planets).

• Μια διαφήμιση του Μετρό λέει: Σας πάμε όλο και πιο μακριά! Εντάξει, μην μας πάτε όμως πιο πέρα από τα 2/3 της απόστασης από το κέντρο του Γαλαξία μας γιατί τότε τα βαρύτερα στοιχεία δεν θα μπορούν να σχηματιστούν και η ζωή τα έχει ανάγκη – η Γη μας έχει μάζα 5.98 x 10²⁴ Kgr και αποτελείται από σίδηρο 31.8%, οξυγόνο 30.1%, πυρίτιο 15.1%, μαγνήσιο 13.9%, θείο 2.9%, νικέλιο 1.8%, ασβέστιο 1.5%, αλουμίνιο 1.4% και το υπόλοιπο 1.2% από άλλα στοιχεία. Αν σε αυτές τις αναλογίες προσθέσουμε και την αναλογία ωκεανών και τεκτονικών πλακών, την μέση τιμή της θερμοκρασίας, τη “σωστή” μετάπτωση του άξονα και πολλά άλλα, φτιάχνουμε τις ιδανικές συνθήκες για την ύπαρξη ζωής. Αν πάλι πλησιάζαμε προς το κέντρο του Γαλαξία η ακτινοβολία της μαύρης τρύπας που κάθεται πρώτο τραπέζι πίστα θα ήταν τόσο μεγάλη που θα μας τσουρούφλιζε (ναι, οι μαύρες τρύπες όλα τα καταβροχθίζουν, ακτινοβολούν όμως από ευχαρίστηση μετά από κάθε γεύμα όπως έδειξε ο Hawking).

*

Είναι λες και το Σύμπαν μας περίμενε (Dyson). Τυχαίο; Το “δεν νομίζω” δεν είναι απάντηση για όλα αυτά! Υπάρχουν πολλές θεωρίες που προσπαθούν να εξηγήσουν τα ανωτέρω θαύματα: η Αγάπη του Θεού για τον Άνθρωπο, η θεωρία του Ευφυούς Σχεδιασμού, οι τέσσερις Ανθρωπικές Αρχές, η Εξελικτική Θεωρία του σύμπαντος ανάλογη αυτής του Δαρβίνου, η μοδάτη θεωρία του Πολυσύμπαντος, η θεωρία Μ, η Τύχη και η Αναγκαιότητα κ.α. Όλες έχουν τα δυνατά και αδύνατα τους σημεία. Κατά τη γνώμη μου είναι πολύ νωρίς για την Τελική Απάντηση.

*

Το άρθρο δεν είναι επιστημονικό και ως εκ τούτο δεν θεωρώ ότι πρέπει να παραθέσω βιβλιογραφία. Οι πηγές μου είναι διάφορα βιβλία εκλαϊκευμένης επιστήμης, PDFs με ανάλογο θέμα και το διαδίκτυο.

Σπουδές για Πιάνο: ΙΙ. Looking Ahead

Μικρές Ιστορίες 4: Ο ασθενής Paganini

• Τεσσάρων χρονών έπαθε ιλαρά και κινδύνεψε να πεθάνει.
• Πέντε χρονών έπαθε ερυθρά.
• Δεκατεσσάρων πνευμονία.
• Γύρω στα είκοσι, χρόνια κολίτιδα.
• Ένας επίμονος βήχας τον συνόδευε σε όλη τη ζωή του.
• Το 1832 στο Παρίσι παθαίνει πνευμονική αιμορραγία.
• Υπέφερε συχνά από δύσπνοια.
• Είχε πολύ ευαίσθητο δέρμα και όλη του τη ζωή φορούσε φανελένια εσώρουχα.
• Είχε αϋπνίες.
• Είχε μεγάλη ευαισθησία στα μάτια και πάντα φορούσε μπλε γυαλιά.
• Είχε αιμορροΐδες, πρωκτική στένωση και ρευματισμούς.
• Το 1822 κόλλησε σύφιλη. Ο υδράργυρος που πήρε για να την καταπολεμήσει έδωσε στο δέρμα του ένα πολύ ιδιαίτερο χρώμα. Το άλλο φάρμακο για τη σύφιλη, το όπιο, του δημιούργησε έντονα ψυχολογικά προβλήματα.
• Έπασχε από κατάθλιψη. Τον ταλαιπωρούσε για μέρες ή ακόμη και μήνες.
• Λόγω της σύφιλης και προβληματικών σιαγόνων έχασε όλα του τα δόντια.
• Είχε στομαχικά προβλήματα.
• Είχε πρόβλημα με τον προστάτη του και έκανε σε συχνούς καθετηριασμούς. Αυτό με τη σειρά του οδήγησε σε μόλυνση της ουροδόχου κύστης του.
• Προς το τέλος της ζωής του έχασε τη φωνή του.
• Έπαιρνε ότι φάρμακο του πρότειναν, γυρεύοντας απεγνωσμένα τη μαγική θεραπεία για τις ασθένειες του. Μερικά εξ αυτών επιδείνωναν τις ασθένειες του. Ταυτόχρονα προσπαθούσε να εξαγνίσει τον οργανισμό του με καθαρτικά.
• Οι ιατροί Richard D. Smith και John W. Worthington αποδίδουν τα τεράστια ανοίγματα του αριστερού του χεριού σε ασθένεια του συνδετικού ιστού των αρθρώσεων και της εξοντωτικής μελέτης στη νεότητα του. Λένε ότι μπορούσε να κάμψει τον αντίχειρα του και να ακουμπήσει το μικρό του δάκτυλο! (Journal of the American Assosiation, 1967).
• Άλλοι ιατροί αποδίδουν τα ανοίγματα του χεριού του στο σύνδρομο Marfan.
• Το 1836, είχε σταματήσει από το1834 τα κοντσέρτα, άνοιξε καζίνο στο Παρίσι. Αμέσως φαλίρισε, δημοπράτησε τα υπάρχοντα του, ακόμη και τη συλλογή των μουσικών του οργάνων για πληρώσει τα χρέη του και έπεσε σε βαθιά κατάθλιψη.
• Στις 27 Μαίου του 1840 πέθανε στη Νίκαια της Γαλλίας από εσωτερική αιμορραγία. Δεν τον έψαλλε παπάς. Λόγω της φημολογούμενης σχέσης του με τον Διάβολο (άφηνε αυτή τη φήμη να διαχέεται ενόσω ζούσε), η Καθολική Εκκλησία αρνήθηκε την ταφή του στην Γένοβα. Κατάφερε να βρει την αιώνια ησυχία του στο κοιμητήριο της Πάρμας το 1896.

♦

Προσέξτε αυτή την καρικατούρα, δείχνει τον τρόπο με τον οποίο έπαιζε ο Paganini: Το δεξί πόδι μπροστά, ο δεξιός αγκώνας κολλημένος στο σώμα, το δοξάρι κινούσε μόνο ο καρπός. Έχει ήδη επίτηδες σπάσει τρεις χορδές οι οποίες κρέμονται από τα κλειδιά. Παίζει μια από τις Φαντασίες του για την σολ χορδή.

Εκμαγείο (χυτό ασβεστοκονίαμα) του δεξιού του χεριού. 
Δεν υπάρχει ανάλογο του αριστερού του.

Λιθογραφία του Paganini φτιαγμένη στο Αμβούργο το 1830. Δεν ήταν κι άσκημος!