Lovelock: Ένα Μάθημα Ενορχήστρωσης

“Example, we are told, is better than precept, and it is this morsel of traditional wisdom that I have tried to follow in planning this book.”

*

Τα διδακτικά εγχειρίδια (Αρμονία, Αντίστιξη, Φούγκα, Ιστορία Μουσικής, Ενορχήστρωση) που μας κληροδότησε ο άγγλος συνθέτης και παιδαγωγός William Lovelock (1899-1986) τα θεωρώ ανεκτίμητης αξίας. Είναι πρακτικά, εύχρηστα, στοχεύουν κατευθείαν στην ουσία του εκάστοτε προβλήματος και δημιουργούν μια στέρεα βάση για την περαιτέρω μελέτη του σπουδαστή. Μου έλειπε η Ενορχήστρωση του (The Elements of Orchestral Arrangement, London G. Bell & Sons, Ltd.) και ένοιωσα ιδιαίτερη χαρά όταν μου την χάρισε ο πολύ καλός φίλος και συνθέτης Γ.Λ. Μοιράζομαι μαζί σας το πρώτο μάθημα του εγχειριδίου, συγκεκριμένα το τμήμα εκείνο που αφορά στην ενορχήστρωση του Τραγουδιού της Άνοιξης, από το Άλμπουμ για τους Νέους, op.65 του Schumann. Δίνω επίσης το πρωτότυπο μέρος του πιάνου κάτω από την ενορχήστρωση με μια στοιχειώδη αρμονική και μορφολογική ανάλυση και μια MIDI μακέτα της ενορχήστρωσης.

Η παρτιτούρα της ενορχήστρωσης:

Μια MIDI μακέτα της ενορχήστρωσης:

• Παρατηρήσεις του Lovelock
Επειδή το κομμάτι κινείται περισσότερο στην ψηλή περιοχή, η χρήση του κοντραμπάσου θα κατέστρεφε τον ανάλαφρο χαρακτήρα που ο Schumann σαφώς επιδιώκει. Θα ενορχηστρώσουμε λοιπόν το κομμάτι για Violins I & II, Violas και Cellos.

μ.1: Ξεκινάμε με Vlns I, Vlas και Vlcs [1a]. Τα Vlns II εισάγονται με το A4 στο μ.2 [1b].

μ.2-3: Το C#5 των Vlns I στον 6ο χρόνο του μ.2 [2a], ενώνεται με το C#5 της θέσης του μ.3 και τα Vlns II διασταυρώνονται με τα Vlns I [2b] αναλαμβάνοντας τη μελωδία μέχρι τα μμ.6-7.
Στο μ.7 πάνω από το ενωμένο E5 των Vlns II, τα Vlns I ανακτούν τη μελωδία [2c].

μ.4: Για να αποφευχθεί η υπαγωγή του τετράφωνου συνθέματος σε τρίφωνο [3] ενορχηστρώνουμε ως εξής: Το E#4, τεχνητός προσαγωγέας των Vlns I, οδηγείται στη λύση του F# και μετά πέφτει στο B3 διπλασιάζοντας έτσι την θεμέλιο της V της Μι. Αυτό το B3 επεκτείνεται μέχρι τη θέση του μ.5. Πάντα να προσπαθείτε να τελειώνεται ένα φθόγγο μεγάλης αξίας μετά τη διαστολή, ο εκτελεστής ξέρει έτσι που ακριβώς να σταματήσει.

μ.6: Ο διπλασιασμός του G#4 από Vlns I και Vlas προσφέρει τον απαραίτητο τονισμό αυτού του φθόγγου και κάνει το τρίφωνο πιανιστικό μέρος τετράφωνο ορχηστρικό [4].

μ.17: Ο αρπισμός του δεξιού χεριού στο πρωτότυπο είναι καθαρά πιανιστικός [5a]. Αν είχαμε άρπα θα ξέραμε τι θα κάνουμε! Υποκαθιστούμε αυτόν τον αρπισμό με ένα Α3 grace φθόγγο που βοηθά και στην απόδοση του fp. Ο διπλασιασμός της 7ης (A4-A5) είναι σχετικά ακίνδυνος στις δυο ψηλότερες φωνές [5b]. Ο ρόλος των δύο As είναι σαφώς διακριτός, μελωδία και συνοδεία, επιπλέον η 7η στην εσωτερική φωνή λύνεται σύμφωνα με τον κανόνα.
Τα δύο B3 των μμ.17-18 με σύζευξη διαρκείας στα Vlcs δίνουν ένα ήχο πιο ορχηστρικό [5c]. Όμοια στο [5d].

μ.18: Τα Vlns I συνεχίζουν με την άνω φωνή, τα Vlns II παίρνουν την εσωτερική, αλλά το G#3 του 6ου χρόνου δεν ενώνεται με το G#3 παρεστιγμένο μισό του επόμενου μέτρου το οποίο αναλαμβάνουν τα Vlcs, αντιθέτως κάνει άλμα 8ης και τονίζει το G#4 των Vlns II [6].
μμ.19-20: Οι Vlas αναλαμβάνουν την εσωτερική φωνή και συνεχίζουν μέχρι το μ.13 όπου “προσγειώνονται” ομαλά στο A4 [7a]. Προσέξτε το μέρος των Vlns II [7b].
Αξίζει να παρατηρήσετε πως ο Lovelock στα μμ. 17-19, περνά την κατιούσα φιγούρα των 6 ογδόων διαδοχικά από Vlns I μέχρι τις Vlas. Τέτοιες λεπτομέρειες χαρακτηρίζουν ως «καλή» μια ενορχήστρωση.

μμ.21-22 / 23-24: Στο [8a] εμφανίζεται μια νέα μελωδική φιγούρα από τα Vlns I, η οποία επαναλαμβάνεται από τις Vlas II [8b]. Συγκρίνετε επίσης τα [8c] & [8d].

μ.24: Για να αποφευχθεί η «γυμνή» 5η Ε5-Α4 ανάμεσα σε Vlns I και Vlas [9α], χρησιμοποιούμε double stop στα Vlns II, F#-A και την καλύπτουμε. Το Α4 των Vlns ΙΙ σημειώστε ότι παίζεται σε ανοικτή χορδή [9b].

μ.25: Η διασταύρωση των δυο χαμηλότερων φωνών είναι ενοχλητική και χρειάζεται λίγο «μαγείρεμα» στην ενορχήστρωση. Εδώ το αυτί και η φαντασία του ενορχηστρωτή θα δώσει την ορθή λύση. Το pizz. B3 των Vlcs μας δίνει ένα ανάλαφρο υπονοούμενο βάσιμο [10a] και η arco συνέχεια του αποφεύγει την άκομψη 7η του πρωτότυπου [10b].

μ.45: Στους 3 πρώτους χρόνους αυτού του μέτρου υπονοείται ένα Ε#4 στο πρωτότυπο το οποίο στην ενορχήστρωση παρέχουν οι Vlas [11a]. Η πεντάφωνη αρμονία στο [11b] δημιουργείται με το divisi των Vlcs.

• Μερικές δικές μου παρατηρήσεις για την ενορχήστρωση από πιανιστική παρτιτούρα
1. Μάθετε όσο περισσότερα μπορείτε από τα βιογραφικά του συνθέτη.
2. Μελετείστε ορχηστρικά έργα του και προσπαθήστε να αφομοιώσετε το ύφος του.
3. Προαπαιτείται άριστη γνώση της Οργανολογίας.
4. Παίξτε το κομμάτι στο πιάνο ανάλογα με τις δυνατότητες σας. Αν είναι δυνατόν μάθετε το απέξω.
5. Κάμετε Αρμονική και Μορφολογική ανάλυση του προς ενορχήστρωση έργου.
6. Ξαναγράψτε το μέρος του πιάνου όπου χρειάζεται έχοντας στο μυαλό σας την ορχήστρα. Οι κάθε είδους πιανιστικοί ιδιωματισμοί πρέπει να "μεταφράζονται" σε ορχηστρικούς.
7. Μην στηρίζεστε στα MIDI όργανα. Εξαπατούν!