Αίθρα

ΑΙΘΡΑ
(2005-06)
για φλάουτο και τσέλο
Iwona Glinka, φλάουτο
Κωστής Θέος, τσέλλο
Αίθουσα Συναυλιών "La Divina", Athemaeum
15 Φεβρουαρίου 2006

Μέσα από την αχλή της Ιστορίας ξεπροβάλλει η μυθική μορφή της Αίθρας, κόρης του βασιλιά της Τροιζήνας Πιτθέα και μάνας του Θησέα, με μια άλλη ιδιότητα, άγνωστη στους πολλούς. Την ιδιότητα της δασκάλας της αριθμητικής (λογιστικής). Ιέρεια λοιπόν των απαρχών της πλέον εγκεφαλικής επιστήμης, η Αίθρα μάθαινε λογιστική (λογαριασμούς) στα παιδιά της Τροιζήνας, με εκείνη την πολύπλοκη μέθοδο, που προκαλεί δέος, μιας και δεν υπήρχε το μηδέν και οι αριθμοί συμβολίζονταν πολύπλοκα, αφού τα σύμβολα τους απαιτούσαν πολλές επαναλήψεις. Δίδασκε ακό­μα τη χρήση του άβακα και τη γραφή των αριθμών της εποχής της (Πρόκειται για το κρητικομυκηναϊκό σύστημα αρίθμησης, 9ος - 6ος π.Χ. αιώνας). Δηλαδή τα σύμβολα:

που είναι τα αντίστοιχα των αριθμών 1, 10, 100, 1000 και 10.000.
Οι επαναλήψεις των συμβόλων αυτών και οι κατάλληλες τοποθετήσεις τους έδιναν τους υπόλοιπους αριθμούς. Δίδασκε ακόμα και το σύστημα αρίθμησης των άλλων πόλεων (αρχαϊκό σύστημα αρίθμησης, 8ος - 6ος αι. π.Χ), που εκφραζόταν με τα σύμβολα:

τα αντίστοιχα των αριθμών 1, 10, 100, 1000.

Ελάχιστες είναι οι μαρτυρίες για τη μαθηματικό Αίθρα. Ο Βι­τρούβιος και ο Τίτος Λίβιος αναφέρουν την Αίθρα ως κάτοχο και δασκάλα της λογιστικής. Ως "μαθηματικό" την αναφέρει και ο Menagius στο βιβλίο του Historia Mulierum Philosopharum. Το γεγονός ότι το όνομα της Αίθρας δεν αναφέρεται από τους αρχαί­ους συγγραφείς της ιστορίας των μαθηματικών οφείλεται σε δύο λόγους. Ο πρώτος είναι ότι πρόκειται για ένα πρόσωπο μεταξύ της μυθολογίας και της Ιστορίας και ο δεύτερος ότι οι αρχαίοι έλλη­νες φιλόσοφοι δεν θεωρούσαν τη λογιστική ως κλάδο των μαθημα­τικών. Γράφει χαρακτηριστικά ο Ήρων στα Μετρικά του:

"Λογιστική έστι θεωρία ή των αριθμητών, ουχί δε των αριθμών..."
(Λογιστική είναι η θεωρία αυτών που μπορούν να μετρηθούν, όχι όμως των αριθμών).

*

Ο Δημοφών (;) ελευθερώνει την γιαγιά του Αίθρα. Εσωτερικό αττικού κύλικα, 470-460 π.Χ.
(Από το άρθρο Αίθρα της Βικιπαίδειας)

_________________________________________________________________

Το κείμενο προέρχεται από το εξαίρετο βιβλίο των Βαγγέλη Σπανδάγου – Ρούλας Σπανδάγου – Δέσποινας Τραυλού, Οι Μαθηματικοί της Αρχαίας Ελλάδος, Εκδόσεις Αίθρα, 3η ‘Εκδοση, Σεπτέμβριος 2000.

Στις Σειρές Ι & ΙΙ Έργα Αρχαίων Ελλήνων Μαθηματικών-Αστρονόμων, εκδίδονται σε μετάφραση τα σημαντικότερα αρχαιοελληνικά μαθηματικά συγγράμματα.