Ο Άνδρας και η Μύγα

Γράφω αυτό το άρθρο με αφορμή μια σειρά σχεδίων που βρήκα στο διαδίκτυο. Το "διδακτικό" του εγχειρήματος του καλλιτέχνη, που δυστυχώς δεν γνωρίζω, είναι ότι το ίδιο θέμα παραλλάσσεται περνώντας μέσα από τα ζωγραφικά κινήματα του 20ου αι. αναδεικνύοντας μ' αυτόν τον τρόπο τεχνικές και ύφη καθώς και τις μεταξύ τους διαφορές. Οι ιδιαίτερα γλαφυροί τίτλοι είναι του καλλιτέχνη και η απόπειρα απόδοσής τους στα ελληνικά δική μου.
Τις πηγές των πληροφοριών παραθέτω εντός του άρθρου και στο τέλος.

• Realism - Ρεαλισμός (π.1850-1880)

Δολοφόνος Μυιών

Στην φιλοσοφία οι ρεαλιστές θεωρούν ότι η πραγματικότητα είναι ανεξάρτητη από την ανθρώπινη συνείδηση και μπορεί να συλληφθεί στην αντικειμενική της κατάσταση.
Στην ζωγραφική και την λογοτεχνία οι καλλιτέχνες προσπαθούν να απεικονίσουν τη ζωή όπως είναι στην πραγματικότητα (αλήθεια, πως είναι η ζωή στην πραγματικότητα;)
Βασικός εκπρόσωπος του κινήματος στην Γαλλία ο Gustave Courbet (1819-1877). Περιγράφει το κίνημα ως εξής: "Η ζωγραφική ... δεν είναι τίποτε άλλο από αναπαράσταση των πραγματικών και συγκεκριμένων πραγμάτων".
Ενδιαφέρον παρουσιάζει και μια θέση του για την ηθική του καλλιτέχνη: "Ελπίζω να κερδίζω πάντοτε τη ζωή μου ασκώντας την τέχνη μου χωρίς να απομακρυνθώ ούτε κατά μία τρίχα από τις αρχές μου, χωρίς να χρειαστεί να πω ψέμματα στην ίδια τη συνείδησή μου, χωρίς να χρειαστεί να ζωγραφίσω ούτε μια πιθαμή μόνον και μόνο για να φανώ ευχάριστος και να αυξήσω τις πωλήσεις μου".
Ένα ενδιαφέρον άρθρο στα ελληνικά για τον Ρεαλισμό μπορείτε να διαβάσετε εδώ.

• Impressionism - Ιμπρεσιονισμός (π.1870-1990)

Μυοκτονία Την Πρώτη Μέρα Της Άνοιξης Σε Ηλιόλουστο Δωμάτιο

Αναπτύχθηκε στη Γαλλία. Κύριο χαρακτηριστικό του ιμπρεσιονισμού στη ζωγραφική είναι τα ζωντανά χρώματα, κυρίως με χρήση των βασικών χρωμάτων, οι συνθέσεις σε εξωτερικούς χώρους, συχνά υπό ασυνήθιστες οπτικές γωνίες και η έμφαση στην αναπαράσταση του φωτός. Οι ιμπρεσιονιστές ζωγράφοι θέλησαν να αποτυπώσουν την άμεση εντύπωση (impression) που προκαλεί ένα αντικείμενο, ή μια καθημερινή εικόνα. Ο Ιμπρεσιονισμός θεωρείται πως ξεκίνησε ουσιαστικά από τρεις μαθητές του ζωγράφου Mark Gleyre τους Claude Monet (1840-1926), Pierre-Auguste Renoir (1841-1919) και Alfred Sisley (1839-1899).
Ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι βασικές τεχνικές του Ιμπρεσιονισμού:
• Μικρές και συχνά εμφανείς πινελιές που δημιουργούν ένα χαρακτηριστικά παχύ στρώμα μπογιάς στον καμβά. Με αυτό τον τρόπο δεν μπορούν να αποτυπωθούν πολλές λεπτομέρειες του θέματος αλλά γενικά χαρακτηριστικά του.
• Χρήση κυρίως των βασικών χρωμάτων, με μικρή ανάμειξη μεταξύ τους (η διαδικασία της ανάμειξης αυτής γίνεται από τον ίδιο τον θεατή του έργου).
• Σπάνια χρήση του μαύρου χρώματος, μόνο στις περιπτώσεις που αποτελεί μέρος του θέματος. Οι ιμπρεσιονιστές δεν χρησιμοποιούσαν το μαύρο χρώμα προκειμένου να επιτύχουν σκιάσεις ούτε το αναμείγνύαν με τα βασικά χρώματα.
• Απουσία διαδοχικών επιστρώσεων χρώματος. Οι ιμπρεσιονιστές ζωγράφιζαν πιο γρήγορα, χωρίς να περιμένουν απαραίτητα το χρώμα να στεγνώσει.
• Έμφαση στον τρόπο που το φως ανακλάται πάνω στα αντικείμενα, αποτύπωση του θέματος με ένα είδος επιστημονικού ενδιαφέροντος.
•Ζωγραφική κυρίως σε ανοιχτούς χώρους, συνήθως με φωτεινά και έντονα χρώματα.

• Fauvism - Φω[ο]βισμός (π.1905-1908)

Νεαρός Σκοτώνει Μύγα

fauves = αγρίμια. Οι φωβιστές ζωγραφίζουν με έντονα χρώματα, συχνά σκοτεινά και με έντονες αντιθέσεις, με έμφαση στο κόκκινο χρώμα και στις απλές γραμμές, πολλές φορές ελαφρά παραμορφωμένες. Κύριος εμπνευστής του κινήματος ο Henri Matisse (1869-1954).


• Art Nouveau (1890-1910)

Γοητευτικός Ανθόκηπος με Χαρούμενη Μικρή Μύγα

Art Nouveau, επίσης Jugend και Jugendstil, Le Style Moderne, Style Métro κ.α. Βασικά χαρακτηριστικά γνωρίσματα του κινήματος είναι η επιτήδευση της μορφής, κυρίως για στοιχεία που αντλούνται από τη φύση καθώς και η στενή συσχέτιση του με το κίνημα του συμβολισμού. Η Art Nouveau συνδέθηκε ακόμα με την ιαπωνική και τη γοτθική τέχνη. Οι καλλιτέχνες προσπαθούν να καταργήσουν τις αποστάσεις μεταξύ των διαφορετικών μορφών
της τέχνης στοχεύοντας στην ενοποίηση τους.

• Expressionism - Εξπρεσιονισμός (π.1905-1940)

Εγώ κι η Μύγα μου

Βασικό χαρακτηριστικό των εξπρεσιονιστών καλλιτεχνών είναι η έκφραση των εσωτερικών ψυχικών καταστάσεων, η τάση να παραμορφώνουν την πραγματικότητα στα έργα τους, αδιαφορώντας απέναντι σε μια πιστή και αντικειμενική αναπαράσταση της. Συχνά ο εξπρεσιονισμός διακρίνεται και από μια έντονη συναισθηματική αγωνία. Δύσκολο να βρεις χαρούμενο εξπρεσιονιστή.

• Cubism - Κυβισμός (π.1907-1921)

Πορτρέτο Ανδρός με Μυγοσκοτώστρα στο Χέρι

Ξεκίνησε με τους Pablo Picasso (1881-1973) και Georges Braque (1882-1963) και σύντομα επηρέασε την μουσική την λογοτεχνία και την αρχιτεκτονική. Στον κυβισμό τα αντικείμενα διασπώνται, αναλύονται και επανασυναρμολογούνται σε αφηρημένες μορφές. Οι ιστορικοί της Τέχνης διακρίνουν τον κυβισμό σε Πρώιμο (1906-1908), Αναλυτικό (1907-1911) και σε Συνθετικό (από το 1919 και μετά).

• Futurism - Φουτουρισμός (π.1909-1916)

Δυναμισμός Θηρευόμενης Μύγας

Πρόκειται για ένα καλλιτεχνικό και κοινωνικό κίνημα που αναπτύχθηκε στην Ιταλία τις αρχές του 20ου αι. και γρήγορα επηρρέασε καλλιτέχνες άλλων χωρών, κυρίως της Ρωσίας.
Γράφει ο Ιταλός ποιητής, εκδότης, ιδρυτής του κινήματος και οπαδός της φασιστικής ιδεολογίας Filippo Tommaso Marinetti (1876-1944): "O Φουτουρισμός βασίζεται στην πλήρη ανανέωση της ανθρώπινης ευαισθησίας, που προκαλείται από τις μεγάλες επιστημονικές ανακαλύψεις. Oι άνθρωποι που χρησιμοποιούν τον τηλέγραφο, το τηλέφωνο, το φωνόγραφο, το ποδήλατο, τη μοτοσικλέτα, το αυτοκίνητο, το υπερωκεάνιο, το πηδαλιοχούμενο, το αεροπλάνο, τον κινηματογράφο, τη μεγάλη εφημερίδα δεν έχουν ανακαλύψει ακόμη πως αυτά τα μέσα επικοινωνίας, μεταφοράς και πληροφόρησης ασκούν αποφασιστική επίδραση στην ψυχή τους".


• Abstract Art - Αφηρημένη Τέχνη

Σπουδή Θηρευόμενης Μύγας

Πολυσύνθετο κίνημα σε όλες τις τέχνες, χωρίς σαφή χρονικά όρια. Γενικά μπορούμε να ορίσουμε ως αφηρημένη την μη παραστατική και μη αντικειμενική τέχνη. Ένας από τους κύριους εκφραστές της ο ζωγράφος και μουσικός Wassily Kandinsky (1866-1944) υποστήριξε πως σε αντίθεση με τη σύγχρονη επιστήμη, η οποία αποκαλύπτει τον υλικό κόσμο και τη δομή του, ο ρόλος της τέχνης θα έπρεπε να είναι η ανάδειξη του πνευματικού χαρακτήρα της.

• Dadaism - Ντανταϊσμός (π.1915-1923)

GAZZE-RA

Ο Ντανταϊσμός ή Νταντά (Dada) είναι ένα καλλιτεχνικό κίνημα που αναπτύχθηκε μετά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο στις εικαστικές τέχνες καθώς και στη λογοτεχνία (κυρίως στην ποίηση), το θέατρο και την γραφιστική. Μεταξύ άλλων, το κίνημα ήταν και μια διαμαρτυρία ενάντια στη βαρβαρότητα του πολέμου και αυτού που οι Ντανταϊστές πίστευαν ότι ήταν μια καταπιεστική διανοητική αγκύλωση, τόσο στην τέχνη όσο και στην καθημερινότητα. Ο Ντανταϊσμός χαρακτηρίζεται από εσκεμμένο παραλογισμό και απόρριψη των κυρίαρχων ιδανικών της τέχνης. Επηρέασε μεταγενέστερα κινήματα, συμπεριλαμβανομένου του σουρεαλισμού. Η προέλευση του όρου Dada είναι ασαφής.

• Suprematism - Супрематизм - Σουπερματισμός (1915-1916)

Κόκκινη Μύγα Υπαινίσσεται Μικρό Άνδρα

Ζωγραφικό κίνημα που εστιάζει στα βασικά γεωμετρικά σχήματα του τετραγώνου και του κύκλου. Κύριος εμπνεσυτής του ο Kasimir Severinovich Malevich (1879-1953).

• Metaphysics - Μεταφυσική

Ανησυχητική Μύγα

• Ποια είναι η φύση της πραγματικότητας;
• Ποια είναι η θέση του ανθρώπου στο Σύμπαν;
• Υπάρχει ο κόσμος εκτός του νου μας;
• Ποια είναι η φύση των πραγμάτων, των γεγονότων, του χώρου και του χρόνου;
• Πόσο ακόμη θα μειωθεί ο μισθός μου για να σώσω επιτέλους την Ελλάδα;

• Surrealism - Υπερρεαλισμός - Σουρεαλισμός (δεκαετία του 1920)

Τοπίο με Μύγα κι ένα Φλεγόμενο Τραπέζι

Κίνημα που αναπτύχθηκε κυρίως στο χώρο της λογοτεχνίας αλλά εξελίχθηκε σε ένα ευρύτερο καλλιτεχνικό και πολιτικό ρεύμα. Άνθισε κατά κύριο λόγο στη Γαλλία των αρχών του 20ου αι., κατά την περίοδο μεταξύ του Α' και Β' παγκοσμίου πολέμου.
Στο Σουρεαλιστικό Μανιφέστο του ο Αndré Breton τον ορίζει: "Αυτοματισμός ψυχικός, καθαρός, με τον οποίο προτίθεται κανείς να εκφράσει είτε προφορικά είτε γραπτά, είτε με οποιονδήποτε άλλο τρόπο, την πραγματική λειτουργία της σκέψης. Υπαγόρευση της σκέψης, με την απουσία κάθε ελέγχου από τη λογική, έξω από κάθε προκατάληψη αισθητική ή ηθική. Ο σουρεαλισμός στηρίζεται στην πίστη στην ανώτερη πραγματικότητα ορισμένων τύπων συσχετισμών αγνοημένων ως τώρα, στην παντοδυναμία του ονείρου. στο αδιάφορο παιχνίδι της σκέψης. Τείνει να καταλύσει όλους τους άλλους ψυχικούς μηχανισμούς και να υποκατασταθεί στη θέση της στη λύση των κυριότερων προβλημάτων της ζωής".


• Action Painting - Gestural Abstraction (π.1940-1960)

Λαμπερό Μαύρο και Μύγα

Αυτόματη ζωγραφική δράση πάνω στον καμβά. Ζητούμενο είναι η αποτύπωση της ζωγραφικής πράξης, ο καμβάς είναι η αρένα πάνω στην οποία δρα ο ζωγράφος (Harold Rosenberg). Κύριος εκπρόσωπος ο Paul Jackson Pollock (1912-1956).

• Pop Art - Δημοφιλής Τέχνη (π.1950-1970)

OKAY...

Η Pop Art γεννήθηκε ως μια αντίδραση στη σοβαρότητα του κινήματος του αφηρημένου εξπρεσιονισμού, προβάλλοντας κατά κύριο λόγο σύμβολα του καταναλωτισμού, απλά αντικείμενα που ανάγονταν σε έργα τέχνης αλλά και θέματα δανεισμένα από την κουλτούρα των κόμικς. Μια από τις σημαντικότερες ίσως επιδράσεις της Ποπ Αρτ ήταν το γεγονός πως περιόρισε τη διάκριση ανάμεσα στις έννοιες της εμπορικής και υψηλής τέχνης. Κύριος εκπρόσωπος της αμερικάνικης Pop Art ο Andy Warhol (1928-1987).

• Minimalism - Μινιμαλισμός (1960-)

Άνδρας και Μύγα

Κίνημα στα εικαστικά, την αρχιτεκτονική και τη μουσική. Αναγωγή στο ελάχιστο. Το ελάχιστο αναπαράγοντας τον εαυτό του και καταλαμβάνοντας όλο τον χώρο (ζωγραφικό, μουσικό) δημιουργεί την Επαναληπτική Τέχνη (Repetitive Art).

---

Πηγές
Wikipedia (αγγλική)
Βικιπαίδεια (ελληνική)
Γκίκας Σωκράτης, Νέο Φιλοσοφικό Λεξικό, Σαββάλας, 2002
Read Herbert, Ιστορία της Μοντέρνας Ζωγραφικής, Υποδομή, 1974