Τ' Αηδόνι κι ο Ζέφυρος

1. Κοσμική Βυζαντινή Μουσική;

Να ένα θέμα που λίγοι, λίγο γνωρίζουμε και πολλοί δεν υποπτευόμαστε καν την ύπαρξη του. Ο Γιώργος Χατζημιχελάκης στο ιστολόγιο του Νέον Κρατημοκατάβασμα επιχειρεί μια ιστορική φιλολογική και μουσικολογική προσέγγιση αγειορίτικων χειρόγραφων κοσμικής βυζαντινής μουσικής του 16^ου και 17^ου αιώνα. Το ακουστικό μέρος της εργασίας του αποτυπώνεται σε ένα CD, παραγωγή του Δημοτικού Ωδείου Πετρούπολης (2006). Στο ιστολόγιο του μπορείτε να ακούσετε όλο το CD.

Συνήθως οι Έλληνες συνθέτες να αναζητούν τις μουσικές τους ρίζες στο γερμανικό μπαρόκ, στο αυστρο-γερμανικό κλασικισμό, στον παριζιάνικο ρομαντισμό, στη βιεννέζικη ατονικότητα, ή ακόμη προσεγγίζουν την Ανατολή μέσω του αμερικάνικου αβαγκαρντισμού (σχολή της NY). Η αιτία εμφανής: στα 11 χρόνια σπουδών ανώτερων θεωρητικών ελάχιστη αναφορά γίνεται στη λόγια ή δημώδη παράδοση μας. Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός πάντως ότι ο συντάκτης της ύλης των θεωρητικών στο βασιλικό διάταγμα του '55, αν δεν κάνω λάθος, αναφέρει την εναρμόνιση δημώδους άσματος στο Πτυχίο Αρμονίας και την αντιστικτική επεξεργασία του στο Πτυχίο Αντίστιξης. Λίγοι από τους διδάσκοντες ανώτερα θεωρητικά γνωρίζουν επαρκώς για να διδάξουν την παραδοσιακή μας μουσική - φιλολογικά, μουσικολογικά και πρωτίστως τεχνικά – ένας απ΄αυτούς κι εγώ, δικαιολογούμαι ότι όλα σε μια ζωή δεν γίνονται, ιδίως αν δεν γίνουν την κατάλληλη στιγμή.

Ίσως η εργασία του Χατζημιχελάκη να εμπνεύσει τους νεότερους που ασχολούνται με τη σύνθεση, σίγουρα θα τέρψει τους φιλόμουσους. Τεκμηριωμένο υλικό, ικανό για μια πρώτη διανοητική και τεχνική προσέγγιση του ακροάματος και άριστες εκτελέσεις από τραγουδιστές και εκτελεστές. Το πιο ενδιαφέρον σημείο του πονήματος είναι ότι έργα παρουσιάζονται ως ανασυνθέσεις κι όχι ως μουσειακό μουσικολογικό υλικό. Θα ακούσετε αρμονίες, αντιστίξεις κι άλλα δάνεια από τη Δυτική μουσική...

Το βρίσκετε απίθανο κάποιος οργανοπαίχτης της Πόλης να είχε ακούσει Monteverdi;

---

2. Κόντρα; Σύγκριση; Ποιος είναι ο καλλίτερος, ο Bach ή ο Κουκουζέλης;

Μπα, όχι! Ας τ΄αφήσουμε για το ποδόσφαιρο.

Χρονολογικά κοντά στα Αηδόνια της Ανατολής, το Zefiro Torna του Monteverdi. Αντέγραψα την παρτιτούρα – όχι από Urtext, αλλά από μια κακέκτυπη έκδοση στο διαδίκτυο – και μπορείτε να την κατεβάσετε σε PDF από εδώ. Στο YouTube θα βρείτε πολλές εκτελέσεις, προτείνω αυτήν με Fouchécourt και Padmore.

Οι σπουδαστές της Αντίστιξης ίσως να έβρισκαν χρήσιμο τη συνδυασμένη μελέτη του Zefiro με το Πρώτο Μάθημα Αρμονίας του Messiaen.

Ακολουθεί το ποίημα στο πρωτότυπο και μια αγγλική του μετάφραση:

Zefiro torna e di soavi accenti

μουσική: Claudio Monteverdi (1567-1643)

ποίηση: Ottavio Rinuccini (1562-1621)

έκδοση: Scherzi musicali cioè arie et madrigali, Βενετία, 1632

ανατύπωση: Madrigali e canzonette, Βενετία, 1651

Zefiro torna e di soavi accenti


l'aer fa grato e'il pié discioglie a l'onde


e, mormoranda tra le verdi fronde,


fa danzar al bel suon su'l prato i fiori.

Inghirlandato il crin Fillide e Clori


note temprando lor care e gioconde


e da monti e da valli ime e profonde


raddoppian l'armonia gli antri canori.


Sorge più vaga in ciel l'aurora, e'l sole,


sparge più luci d'or; più puro argento


fregia di Teti il bel ceruleo manto.

Sol io, per selve abbandonate e sole,


l'ardor di due belli occhi e'l mio tormento,


come vuol mia ventura, hor piango hor canto.

•

Return O Zephyr, and with gentle motion 


Make pleasant the air and scatter the grasses in waves 


And murmuring among the green branches 


Make the flowers in the field dance to your sweet sound; 


Crown with a garland the heads of Phylla and Chloris 


With notes tempered by love and joy, 


From mountains and valleys high and deep 


And sonorous caves that echo in harmony.

The dawn rises eagerly into the heavens and the sun 


Scatters rays of gold, and of the purest silver, 


Like embroidery on the cerulean mantle of Thetis. 


But I, in abandoned forests, am alone. 


The ardour of two beautiful eyes is my torment; 


As my Fate wills it, now I weep, now I sing.

---

3. Από εδώ μπορείτε να κατεβάσετε σημειώσεις σε PDF που αφορούν σε Ταυτοφωνία - Ημιτόνιο - Τόνο - Τριημιτόνιο και τις μετατροπές τους. Για την Α' Θεωρία Μουσικής και σαν επαναληπτικό μάθημα για τη Β' και Γ'. Περιέχει συστηματικοποιημένη όλη τη θεωρία και λίγες ασκήσεις.